Bezoek Fort van Walem

100 jaar geleden maakte dit fort deel uit van de verdedigingsgordel rond Antwerpen. Zo kwam het eind september 1914 mee in het brandpunt van de oorlog te liggen. Op 28 september werd het een eerste maal beschoten door een ‘Dikke Berta’-kanon, opgesteld op de grens van Hombeek en Zemst. De bevolking van Walem werd die dag verplicht geëvacueerd door de Belgische legerleiding. Duitse mariniers hielpen bij het richten vanop de Mechelse Sint-Romboutstoren. Op 29 september was het Duitse leger genaderd tot op 1.200 meter. Op twee dagen tijd werden toen 230 obussen afgevuurd op het Fort. Op 1 oktober trof een obus de munitiekamer en moest de verdediging worden gestaakt. Onder de Belgische soldaten waren er 40 doden en 60 gewonden. Het fort viel in handen van de vijand en de Belgen moesten zich terugtrekken achter de Nete.

Na de val van Antwerpen liet de oorlog de streek verwoest achter. In de jaren die volgden, werden de doden opgegraven, indien mogelijk geïdentificeerd en vervolgens teruggebracht naar de begraafplaatsen van de gemeentes waar ze tijdens hun leven hun wortels hadden gehad.
Ten tijde van de wereldtentoonstelling van 1930 werd de weg die naast het fort loopt rechtgetrokken. Bij deze werken werd een deel van de gracht gedempt en werd het eiland verkleind. Het gedeelte van de weg dat niet langer gebruikt werd, werd vermoedelijk daarom omgedoopt tot de huidige "oude baan".

Tussen 1960 en 1992, tijdens de koude oorlog, werd het fort gebruikt als coördinatiecentrum van de Civiele Bescherming. Daarna diende het even als noodopvangcentrum voor asielzoekers en kwam het vervolgens leeg te staan. Toen kreeg de natuur vrij spel in het microklimaat binnen de hoge, aarden omwalling. Vleermuizen zochten hun toevlucht in de lange, donkere gangen.

In 2006 nam het stadsbestuur van Mechelen de beslissing om het fort aan te kopen van de Belgische federale overheid, met de bedoeling het door te verkopen aan Natuurpunt. Het eiland met het fort is sinds 2009 eigendom van Natuurpunt en is heel belangrijk als schuilplaats voor vleermuizen.

De Heemkundige Kring Dr. Croquet van Walem wil de geschiedenis van het fort en de verhalen van 1914 in de herinnering houden.  In samenspraak met Natuurpunt werd een lokaal in het fort ingericht als een uniek, permanent memoriaal.

De soldaten die op het fort van Walem of in de onmiddellijke omgeving gesneuveld zijn, krijgen hier een naam en een gezicht. In andere lokalen zorgt de Heemkundige kring voor een tentoonstelling rond de Eerste Wereldoorlog en rond de belegering van het fort. Alles wordt er geduid in zijn historische context en ook de impact op het dorp zelf wordt belicht.

Op vele plaatsen is het fort een ruïne en gevaarlijk om te betreden. Voor bezoekers is het fort slechts beperkt toegankelijk.