Geluksbrengers in de Borinage

VRIJDAG

Meet & greet met Bergen

Als het echt heel hard regent en il pleut de lading niet dekt, dan zeggen ze in Bergen il drache. Voorlopig hebben we geluk. Een onzeker zonnetje warmt de gezellige straten rond het grote marktplein genoeg op om de terrassen te doen vollopen. In het midden van het plein prijkt het stadhuis met zijn balkon, waarop in 2014 de Britse royals William, Kate en Harry een enthousiast publiek toewuifden. Onze gids Michel zat toen op de eerste rij. Na zijn loopbaan in de bedrijfswereld zet hij zich nu gepassioneerd in als greeter in Bergen. Vanuit een liefde en enthousiasme voor hun stad, nemen greeters bezoekers gratis mee op pad en laten hen graag alle bijzondere hoekjes zien.

In de gevel van het stadhuis prijkt een aapje: als je het aait, brengt het geluk. Hoe doe je dat, aaien in coronatijden? ‘Het werkt ook met een paar centimeters tussen’, knipoogt Michel. In de Tuin van de Burgemeester lacht het geluk ons alvast toe. Dat stadsparkje bereik je via een gang onder het stadhuis, die tijdens de Tweede Wereldoorlog dienstdeed als schuilplaats. Een verweerd bord herinnert aan die chaotische tijden, maar vandaag is het hier een oase van rust. Zelfs Le Ropieur, een standbeeld van een kwajongen die met water gooit, kan die rust niet verstoren. De fontein staat namelijk uit.

Verderop toont Michel ons een aantal huizen met opmerkelijke architectuur, duidt aan waar de bekende Bergenaar Elio di Rupo woont en laat ons genieten van een prachtig vergezicht vanuit het Gravensteenpark. Van hieruit zie je het belfort, de stad en de heuvels die van Bergen ‘Bergen’ maken. In de Heilige Waldetrudiskerk zijn we een uur zoet. We bewonderen reliëfs en standbeelden in albast van de 16de-eeuwse beeldhouwer Jacques Du Broeucq, het reliekschrijn van de Heilige Waldetrudis en de indrukwekkende Car d’Or, de Gouden Koets, die zes Brabantse trekpaarden jaarlijks door de stad trekken met aan boord de relieken van de heilige. Michels kennis is indrukwekkend. Hij is niet alleen gids in de stad, maar ook in het Mundaneum. Een klein museum dat echt de moeite waard is.

Papieren Google

Het decor van het Mundaneum, bekleed met archiefkasten, maakt meteen duidelijk dat je je hier in een archiefcentrum bevindt. De grote, draaiende wereldbol illustreert de oorspronkelijke bedoeling van oprichters Paul Otlet en Henri La Fontaine. Ze droomden van wereldvrede. In het begin van de 20ste eeuw trachtten ze dit doel te bereiken door alle kennis ter wereld voor iedereen beschikbaar te maken. Volgens La Fontaine stond het gebrek aan kennis, van volkeren over elkaar, duurzame vrede in de weg. Met hun Universeel Bibliografisch Repertorium ontwikkelden ze de eerste zoekmachine. Achttien miljoen fiches geven antwoord op twee vragen: ‘welke zijn de werken van één auteur?’ en ‘wat werd er geschreven over een onderwerp?’. Het vernuftige universele classificatiesysteem op basis van cijfers overwon alle taalbarrières. Het Mundaneum was de papieren pionier van Google.

De zes kilometer archieven mag je als toerist niet zomaar raadplegen. Al kan je er even een blik op werpen via een kijkgat in de tuin van het Mundaneum. Op de verschillende verdiepingen binnen zijn steeds andere stukken uit het archief tentoongesteld. Beneden staat de permanente collectie, waar je trouwens ook de voorloper van de smartphone aantreft: de Mondothèque. De kast met daarin een atlas, een encyclopedie, een telegraaf en een radio stelde gebruikers in staat om informatie te verzamelen en te verspreiden. In je broekzak past het geheel evenwel niet.

Halte voor de nacht

Na het bijspijkeren van onze kennis rijden we naar de kade van de scheepslift van Strépy-Thieu. Deze camperparking is een erg populaire plek. De volgende ochtend zien we meteen waarom. Wakker worden met zicht op het kanaal is heerlijk.

ZATERDAG

Imposante mijnsite en schilder

Nadat de regen ’s nachts stevig op ons camperbusje timmerde, worden we wakker onder een stralende zon. Met de camperdeuren wijd open genieten we extra lang van het uitzicht op het kanaal. Daarna zetten we koers richting Grand-Hornu in Boussu. De Borinage heeft een indrukwekkend steenkoolverleden, dat je op de mijnsite van Grand-Hornu in al zijn grootsheid ervaart.

Neem aan het onthaal van de site zeker de audiogids want zo komt het verhaal van Grand-Hornu helemaal tot leven. Henri De Gorge, de industrieel die het complex stichtte, vertelt je over zijn visie en zijn realisaties. Hij ontwikkelde vernieuwende ontginningstechnieken en investeerde tegelijkertijd in zijn mijnwerkers. Naast het centrale ovale complex liet hij 440 huizen bouwen waarin de mijnwerkers met hun gezinnen woonden in ruil voor één dagloon per week. Hij dacht ook aan hun welzijn en ontwikkelde de citéscholen, een gratis ziekenhuis, een bibliotheek en een feestzaal. In het midden van het centrale plein wordt hij geëerd met een standbeeld. Toch klinkt hier en daar ook een kritische noot. We worden erop gewezen dat ondanks het werk van Henri De Gorge de mijnwerkers en hun gezinnen een bijzonder hard leven leidden. In de bronzen poorten op de binnenkoer sculpteerde kunstenaar Félix Roulin menselijke lichaamsdelen die hun lijden illustreren.

De imposante mijnsite heeft ook een modern luik. Ze herbergt het Centrum voor Innovatie en Design (CID) en het Museum voor Hedendaagse Kunst (MAC’s). Met wisselende tentoonstellingen promoot het CIT hedendaags design. Wat een perfect tegengewicht vormt voor de stevige portie geschiedenis. De hedendaagse kunst in het MAC’s neemt allerlei vormen aan: schilderijen, tekeningen, sculpturen en videokunst. Met één ticket heb je toegang tot de historische site en beide musea. Elke dag om 14 uur kan je gratis een rondleiding volgen, helemaal in de geest van De Gorges utopie.

Selfie bij een tuinhuis

We keren terug naar Bergen om op het marktplein onze huurfietsen op te pikken. We willen naar het Maison Van Gogh in Cuesmes rijden en daarna nog een fietstocht maken langs het Vhello-knooppuntennetwerk.

Vincent Van Gogh woonde op het einde van de 19de eeuw zo’n twee jaar in deze streek. In die tijd was de Borinage met ongeveer 200 mijnen een van de meest productieve steenkoolbronnen ter wereld. Helaas werden de arbeiders daar niet rijk van. De mijnwerkers en hun families leefden in erbarmelijke omstandigheden. Van Gogh ging er aan de slag als predikant, wilde de mijnwerkers steunen en daalde zelfs mee af in de mijn.

Het miezert als we aankomen bij het Maison Van Gogh. Aan het onthaal heb je een mooi zicht op het charmante huis waar Van Gogh een kamer huurde, van juni tot oktober 1880. Zo’n kort verblijf, maar net hier en net dan zette Van Gogh zich aan het tekenen. In een brief, die hij in dit huisje schreef, aan zijn broer Theo staat te lezen: ‘Ik schrijf je terwijl ik aan het tekenen ben en ik wil er snel weer mee verder gaan.’ Hier ‘legde hij zijn bijbel neer om zijn penselen terug op te nemen’, schreef hij zelf.

Naast het gereconstrueerde interieur van het huis – je kan een replica van zijn bureau en kamer bewonderen – zie je ook enkele reproducties van zijn werken en de boeken die hij zelf las in die periode. Van Gogh werkte eerst in het huis, maar werd er te veel gestoord door de kinderen van zijn gastheer, en dus ging hij tekenen in een inmiddels verdwenen bijgebouwtje. ‘En dat is dus niet het doodnormale tuinhuis achter in de tuin. Hoeveel toeristen daar niet poseren voor een selfie’, lacht de aanwezige veiligheidsagent smakelijk. Deze man is zelf duidelijk fan van Van Gogh en apetrots dat de kunstenaar hier de eerste stappen zette naar zijn schilderscarrière. Nog meer informatie krijg je in een film die in het huis draait. Tom Barman leest in de film de brieven van Vincent voor. Naar het schijnt had Van Gogh ook zo’n accent. We blijven nog even kijken, want de lucht heeft zich intussen gevuld met dreigende regenwolken.

Druipnat leveren we onze fietsen na een vijftal kilometer weer in bij de toeristische dienst. Drache - knooppunten: 1-0. We stappen terug naar de campervan, die we gratis hadden geparkeerd op de ruime parking op de Boulevard Winston Churchill.

Halte voor de nacht

Overnachten doen we op camping Le Préau in Bernissart. De camping ligt op zo’n 20 minuten rijden van Bergen en is erg rustig. Het regent nog steeds als we ons installeren en we besluiten niet te koken. Onze campervan heeft geen keuken aan boord en het gure weer is niet meteen compatibel met ons gasstelletje. Aan het onthaal kregen we het telefoonnummer van een frituur, die de frietjes tot aan de slagboom van de camping brengt. Dat noemen we nog eens geluk.