Ticino: duurzaam dolce vita aan het meer
Mediterrane passie voor lekker eten gecombineerd met Zwitserse efficiëntie in het openbaar vervoer: het paradijs op aarde bestaat en heet Ticino. Geniet van een duurzame, trage vakantie aan het meer van Lugano, op een werkende boerderij of in een oeroud bergdorp dat zelf energie opwekt.
(c) Silvano Zeiter
Twee grote meren dringen Ticino binnen vanuit Italië en flirten er met de zuidkant van de Alpen. La vita è bella in dit mediterrane stukje Zwitserland! In Locarno, aan het Lago Maggiore, groeien palmbomen en citroenen en leiden alle smalle stegen naar de oude piazza. In Lugano, aan het meer van Lugano, begint de lente al vroeg op het jaar, wanneer de camelia’s bloeien. Stadspaleizen herbergen kunstcollecties, de Santa Mariakerk pronkt met renaissancefresco’s. Bij valavond heeft de hele stad afspraak in de parken aan het meer. Wordt het een aperitivo of een lome wandeling? Het deinende water geeft het ritme van Ticino aan. Mooi is hier traag.
1. Oergezellige grotti
Eerste belevenis om af te strepen op je bucketlist: uitgebreid lunchen of dineren in een grotto Het ideale scenario speelt zich af op een zwoele zomerdag. Kies een tafel buiten onder de bomen, schuif aan met gezin, familie of vrienden en laat de Italiaanse comfortfood maar aanrukken. Streekkazen, prosciutto, osso buco, risotto, desserts, wijn, digestief, espresso. Grotti zijn gevestigd in oude stenen huizen, vaak tegen de rotsen, met een wijnkelder in de bergwand. Ze liggen aan het meer of aan de bosrand, en het is er altijd koel.
2. Wijngaarden en rijstvelden
De rivier Maggia mondt bij Ascona uit in het Lago Maggiore. In de vruchtbare delta heerst een zacht microklimaat. Terreni alla Maggia houdt de biodiversiteit van deze plek in stand door ecologisch verantwoord te boeren. Tussen het meer en de bergen strekken zich 150 hectare wijngaarden, graanakkers en rijstvelden uit, de enige rijstvelden in Zwitserland. Tijdens een rondleiding op het landgoed waan je je in Italië. Koop risotto, pasta en polenta in de enoteca, degusteer de door Gault Millau bekroonde wijnen, toost met de biertjes van de microbrouwerij.
3. Suppen op het meer
Suppen is uitgevonden door surfers op Hawaï. Zij trotseerden hoge golven die aan het Lago Maggiore gelukkig niet voorkomen. Zin in een paar uurtjes peddelpret? Wilson Sup verhuurt boards, geeft suplessen voor beginners en organiseert gegidste tochten in groep (te reserveren). Voor elke activiteit bestaat een aangepast board, van sportief suppen tot yoga op het water. Het Hawaïsfeertje in de club krijg je er gratis bij.
4. Ecopioniers in de vallei
De rivier Maggia ontspringt in de Alpen. Na de winter buldert hij door zijn bedding, maar in tegen de zomer zakt het waterpeil en vormen zich strandjes en zwempoelen. In Ecohotel Cristallina logeer je aan de rivier en heb je toegang tot 700 km wandelwegen. Het hooggebergte wenkt! Uitbaters Marco en Tamara schakelden twintig jaar geleden al over op hernieuwbare energie. Ze poetsen en wassen met biologisch afbreekbare producten en bakken biologische streekpizza’s waar jong en oud duimen en vingers bij aflikt. Kindvriendelijk, dat is het Ecohotel ook.
5. Van deelfiets tot gratis treinticket
Wie een hotel, hostel of camping boekt in Ticino, krijgt een Ticino Ticket cadeau, waarmee je gratis met de trein en de Postbus kan reizen. Op bergtreinen, boten en attracties krijg je korting. De nieuwe Ceneritunnel die onlangs openging, verkort de treinreis vanuit België naar Ticino. In Bellinzona kan je voor korte verplaatsingen gebruikmaken van de deelfietsen van Velospot. De auto thuislaten dan maar? Het fijnmazige openbaarvervoernetwerk bedient zelfs de kleinste bergdorpen.
6. Off the grid in het bergdorp
Ticino heeft juweeltjes van bergdorpen. Ze dreigden leeg te lopen, maar trekken de laatste jaren nieuwe bergbewoners aan. Wie kan zo’n stil, schattig dorp met oeroude stenen huisjes weerstaan? Het Bavonadal is zelfs niet aangesloten op het elektriciteitsnetwerk. De bewoners wekken energie op met zonnepanelen en kweken groenten in hun moestuintjes. In Foroglio overstemt het gedruis van de 108 meter hoge waterval het getik van de klok. Neem de tijd voor een lunch in de osteria en klim daarna rustig naar de waterval.
7. Langs de mooiste bergmeren
Fusio, het hoogst gelegen dorp in de Maggiavallei, is het start- en eindpunt van een nieuwe vijfdaagse Alpentrekking. De eerste dag mag je meteen 1760 meter klimmen. Maar je inspanning wordt beloond met uitzichten op de Basòdinogletsjer en op de tientallen bergmeertjes waarmee de zuidelijke Alpen bezaaid zijn. In de berghut bij de gletsjer bereidt de hutwachter polenta in een ketel boven het vuur. Een tafereel om in te kaderen, net als de landschappen op je tocht.
8. Slapen in oude herdershutten
De Verzasca stroomt parallel met de Maggia door een diep uitgesneden dal en voedt het stuwmeer van Vigorno. Hoog boven de vallei, op tweeduizend meter hoogte, staan oude herdershutten. Mensen en dieren die de zomer doorbrachten op de alpenweiden, zochten er onderdak tijdens koude nachten. Dat is amper twintig jaar geleden. Vandaag zijn de hutten jouw schuiloord op de Via Alta, een uitdagende bergtrekking. De plaatselijke bergvereniging knapte de oude, stenen gebouwen op en rustte ze zelfs uit met zonnepanelen. De huttenwacht zorgt dat de voorraadkast altijd gevuld is met drank en basisvoedsel.
9. Pioniers op de bergpas
Pro Natura is de oudste vereniging voor natuurbehoud in Zwitserland. In haar centra kan je expo’s bekijken, cursussen volgen, op stap gaan met een natuurgids en vaak ook eten of overnachten. Het Centro Pro Natura Lucamagno blies een oud gastenverblijf op de Lukmanierpas nieuw leven in en won belangrijke duurzaamheidsprijzen. Logeer in het hostel, in een bungalow of op de camping en geniet van het prachtige landschap. Het Naturetum is een kort wandelpad dat de typische biotopen in de bergen voorstelt.
10. Logeren bij de boer
Wat kwam eerst, de kip of het ei? De melk of het kalfje? In heel Ticino zetten boerderijen de deuren open voor bezoekers. Je kan er paardrijden, helpen bij het hooien of het melken, hoeveproducten kopen, een streekmaaltijd reserveren en rare vragen stellen. Natuurlijk kan je ook overnachten. Je bedje van hooi is al gespreid op bioboerderij La Finca! In het dorpje Brontallo kan je in gerestaureerde rustico’s logeren, oude berghuisjes van hout en steen. Wat agriturismo in Ticino extra boeiend maakt, is dat de boer zich aanpast aan zijn omgeving. Aan het meer leef je anders dan in het bergdorp. Slechts één regel is universeel: traag is altijd mooi.