Knap Kortrijk

Al ooit getuft?

Nee, Kortrijk ligt niet aan het andere einde van de wereld, maar gelukkig vertrokken we vroeg genoeg. De camperplaats telt acht plaatsjes, maar het loopt er al goed vol. Wij zijn blijkbaar niet de enigen die dit een fijne startplek vinden voor de Creative City Tour, een route van zo’n acht kilometer die ons langs de creatiefste plekjes in de stad gidst. Het centrum van de stad laten we nog even links liggen; we maken een eerste stop bij Texture, het museum van vlas en textiel. Dit bezoek start bij Studio Texture, het atelier waar je zelf aan de slag kan met allerlei textiele technieken en zachte materialen als kant, vlas en wol.

Ariane is de creatieve duizendpoot bij het museum. Ze verwelkomt ons met koffie en een introductie tot tuften, een techniek waarmee je wand- of vloertapijten kan maken. ‘Deze streek is al eeuwen wereldvermaard om z’n geweven stoffen en tapijten. Rijkelui van over de hele wereld wilden die hebben. En nog altijd zie je die Vlaamse wandtapijten in de beste musea ter wereld. Wist je dat de tapijten waar de Amerikaanse presidenten op lopen bij hun inauguratie, uit West-Vlaanderen komen? Hier in het atelier gebruiken we het vakmanschap uit het verleden als inspiratie voor nieuwe toepassingen en materialen. Geïnteresseerden kunnen hier workshops volgen of individueel aan een eigen project werken.’ 

Als het gekleurd papier en de lijmstiften op tafel komen, krijg ik een flashback naar de tweede kleuterklas bij juffrouw Lydia. Mijn snel in elkaar geflanste ontwerp zou in haar klasje zeker niet uit de toon zijn gevallen. Ik wrijf in m’n handen als we zelf wol mogen kiezen uit de wand met kleurrijke bobijnen, netjes op kleur gesorteerd. Ha, hier word ik instant blij van! Ariane laat zien hoe we een doek stevig moeten opspannen over een raam met nageltjes aan de zijkanten. Dat vergt serieus wat kracht. Dan is het tijd om ons ontwerp op het doek te schetsen. Daarbij vergeet ik even de aangewezen afmetingen: mijn tekening neemt het hele doek in beslag. ’Jij gaat stevig mogen doorwerken’, lacht Ariane.

Na de veiligheidsinstructies en een korte demonstratie mogen we zelf aan de slag. Bochtjes maken, je steken dicht genoeg op elkaar zetten en proberen je draad niet te verliezen: je moet je aandacht er goed bijhouden.  Maar: dan krijg je ook snel resultaat. Als ik aan de andere kant van mijn doek kijk, ben ik best wel blij met wat ik zie. In gedachten vorm ik thuis al een stukje van onze woonkamer om tot tuftatelier.  Tot Ariane me wijst op de hoeveelheid stof die het tuften maakt. Mmm, misschien is dat toch niet zo’n strak plan… De les eindigt met het vastlijmen van de draadjes aan de achterkant van de stof, want alle draadjes die door het doek zijn geprikt met het tuftpistool, zitten nu nog volledig los.  Ik lijm dat het een lieve lust is. Mijn tapijtje is dan ook vier keer groter dan het geplande formaat. Oeps!

Ambassadeur van kleur

Na de middag staat er nog meer Texture op het programma, dus we zijn blij dat Kaffee Damast onder hetzelfde gouden dak huist. Het is moeilijk kiezen uit het reusachtige aanbod lokaal lekkers: karnemelkstampers of een boerestutte met vlaskaas? Of toch maar artisanale vlaskaaskroketten? De vlasgin is trouwens verrassend fris. Na de lunch neemt ambassadeur Jan ons mee door het museum, langs de verhalen uit zijn jeugdjaren. Hij groeide zelf op in Bavikhove, een klein vlasdorp, en vertelt uit de eerste hand hoe hard het leven in de vlasteelt was. Vlas verbouwen blijkt een tijdrovend en arbeidsintensief proces. ‘Na het zaaien van het lijnzaad wordt het vlas gesleten, nadat het gebloeid heeft en gerijpt is. De vlasstengels worden niet gemaaid, maar met wortel en al uit de grond getrokken voor een maximale vezellengte. West-Vlaamse zuinigheid! Dat gebeurde vroeger met de hand. Na het ontzaden volgt het roten, waarbij de pectine die de houtstengel aan de vezel bindt, oplost. In vroegere tijden werd hiervoor het vlas terug plat op de akker gelegd en gekeerd. Later werd het vlas in houten bakken in de Leie gelegd, die door de typische kleur van het vlas de bijnaam ‘de Golden River’ kreeg. ‘Het was een secuur werkje, waarbij mannen als mijn overgrootvader planken en stenen op het vlas legden om de holle stengels onder water te duwen. Daarna werden de bosjes vlas in kapelletjes op het veld gezet om te drogen. Bij de volgende bewerking kwam het erop aan de harde lemen uit de vezels te verwijderen. Dat gebeurde in twee stappen: eerst brakelen of de houtstengel in stukjes breken en dan zwingelen of de harde stukjes wegwerken. Na het hekelen, het borstelen met ijzeren borstels, zijn de zachte vezels klaar om te spinnen en te weven. Coureur Briek Schotte werkte nog als seizoensarbeider in het vlas, geen wonder dat hij daarna twee keer wereldkampioen werd’, grapt Jan.  Bij elke stap in het proces laat Jan zien hoe het precies in z’n werk ging.  ‘In 1943 werd het roten in de Leie verboden en werden er rootputten aangelegd, eerst onder de grond en daarna in bunkers. Ik heb zelf nog als jonge knaap meegeholpen om zo’n rootput te vullen. Hier kan je ruiken welke geur dat rootproces precies gaf. Stinkt, vind je? Wij waren gewend aan die geur.’

Verhalen van vlas

‘Als het vlas was bewerkt, mocht de vlasser zich verwachten aan een bezoekje van de rijkere botenkoper. Als vlaskenner verzamelde die het meest gegeerde vlas in zijn botenkamer. Hij stockeerde het in een vochtige pedeir, waardoor het vlas sterker werd en meer glans kreeg.  Sommige handelaars hanteerden ook wel eens de gieter: door water op het vlas te gieten, moest er minder vlas in een baal van 103 kilo. Een goede zaak voor de verkoper… Ja, die West-Vlamingen: ’t zijn noeste werkers, maar creatief zijn ze ook!’ lacht Jan.

Dat was ook wel nodig, want door oorlogen, industrialisatie en nieuwe regels kreeg de vlasindustrie het doorheen de geschiedenis vaak hard te verduren. Na de jaren vijftig sloegen veel vlassers een nieuwe weg in. Sommigen pikten het weven terug op, anderen zochten hun heil in nieuwe vlastoepassingen zoals parket of leemplaten, gemaakt van de houtdeeltjes van de vlasstengel. Vandaag de dag gaat het zoeken naar nieuwe toepassingen nog steeds verder. ‘Wat dacht je van een fiets of een kano, gemaakt uit vlasvezels? Zelfs een dollarbiljet bestaat voor 25% uit vlas!’ besluit Jan trots.

Creatieve vibe

Het weer zit mee en de zon doet de stad goed. Wij zijn niet de enigen die genieten van een fietstochtje langs de Golden River. De gouden Reepbrug schittert in de zon. Op Kortrijk weide stoken enkele jongeren gezellig een vuurtje aan de vuurkorf in het park. Daarnaast vind je zowel The Level, de wereldwijde referentie voor game-opleidingen als The Penta, de andere Howest campus ontworpen door de visionaire Duitse architect Thomas Rau. Tijdens het weekend zijn ze allebei uitgestorven maar wel een korte stop waard. Aan het muziekcentrum Track, waar onder meer Radio 2 en het Conservatorium thuis zijn, kan je je innerlijke DJ loslaten op de publieke dj-tafel. Smartphone op de tafel en mixen maar! De rondhangende studenten denken er duidelijk het hunne van. Misschien is mijn favoriete nummer van Tiffany, I Think We’re Alone Now, inderdaad niet het hipste. Deze goedgevulde dag wordt afgesloten met een creatief culinair pareltje: nummertje 4 op de route, met de toepasselijke naam ViEr. Gastvrouw An zorgt ervoor dat we ons meteen op ons gemak voelen, stijf gedoe is duidelijk niet aan haar besteed. Nadat ik als hapje de artisjokblaadjes heb geproefd, kies ik het veggie gevulde artisjokhart als voorgerecht; ik kan me niet herinneren dat ik ooit al zoiets lekkers at. Bovendien ziet elk gerechtje er ook uit als een kunstwerkje. Na een geslaagde avond kuieren we door de gezellig verlichte stad terug richting Broeltorens voor een rustige campernacht. Handig, zo’n overnachtingsplaats vlakbij…

Beeld per beeld

We pikken onze route weer op waar we geëindigd zijn: aan de iconische Broeltorens, waar koppeltjes op de trapjes van de Leieboorden genieten van de zon en het uitzicht op de rivier. Een pasgetrouwd koppel danst vrolijk voorbij. Op onze creatieve route pikken we ook nog de beeldjes mee van kunstenares Mie Bogaerts. Haar ZieMie-toer(Zie je mij?)is een zoektocht naar 20 bronzen beeldjes van telkens 20 centimeter groot. Samen vertellen ze het verhaal dat bij de vindplaats hoort. Vinden is de trofee van zoeken… Met de QR-code in de buurt krijgen we er nog een vleugje poëzie van Joris Denoo bovenop. Mijn favoriet is zonder twijfel De Leiepisser, in beeld én woord. Eindelijk weer vis in het water. Vreugde voor de visser. En langs die lange Leie hoor je ook soms het geklater van de Leiepisser.  De beeldjes zitten goed verstopt; soms duurt het een tijdje voor het volgende figuurtje spotten, terwijl ze pal voor onze neus te staan! Hartje centrum spenderen we behoorlijk wat tijd in het prachtig gerenoveerde begijnhof, dat in 1238 werd gesticht met de gunst van gravin Johanna van Constantinopel en uitgeroepen werd tot UNESCO werelderfgoed. Het werd nochtans meermaals verwoest en de ongeveer veertig barokke huisjes die er nu staan, stammen dan ook uit de 17de eeuw. In het belevingscentrum krijgen we een inkijkje in het leven van de sterke vrouwen die leefden in het begijnhof. Het spreekt toch wel tot de verbeelding: straffe madammen, die begijnen. We blijven nog eventjes hangen in de geschiedenis en lopen binnen in de Onze-Lieve-Vrouwekerk.  Om het half uur kan je in de Gravenkapel genieten van een adembenemend klank- en lichtspel. Je ziet het Graafschap Vlaanderen bloeien en ervaart de Guldensporenslag alsof je midden in het slagveld staat.  Aan de belevingstafel vertelt Wever Pieter de Coninck waarom de ambachtslieden geen andere keuze hadden dan in opstand komen, terwijl de Franse ridder Louis de Chevigny zijn diepe verontwaardiging declameert.

Van oud naar nieuw

Dat tumultueuze verleden heeft één groot voordeel: de Kortrijkzanen ontwikkelden zich tot straffe en veerkrachtige ondernemers. Zoals Frauke Vandekerkchove die als grafisch ontwerper haar liefde voor de natuur en dieren tentoonstelt in haar winkel ‘Instituut Sauvage’. Achter de winkel mogen we een blik werpen in het atelier, waar Frauke zowel huisdieren als andere dieren die bij haar worden binnengebracht met liefde en respect herstelt in hun volle glorie. Het lijkt wel een mini-museumpje. Het lukt het me niet met lege handen buiten te stappen, je bent bij deze gewaarschuwd. Bij NON moodshop is dan weer de kleurrijke gevel die met de aandacht gaat lopen. Met het project ‘Design in shops’ schilderde Studio les Canailles kleurrijke illustraties op hun winkel. Dit is niet de enige plaats waar regionaal talent prominent een plek krijgt in de Kortrijkse straten. Kunstwerken, muurschilderingen en toonplekken zoals de K-totem aan het station… Verschillende plekken die elke drie maanden in een nieuw jasje wordt gestoken door een andere illustrator, verrassen ons voortdurend. 

Ook aan andere andere kant van de stad, langs de Leie, is het een en al vernieuwing. Zo werd de oude textielfabriek De Smet-De Jaegere omgebouwd tot de Budafabriek, de Kortrijkse fabriek van de toekomst waar ontwerpers, kunstenaars, studenten en ondernemers samenhuizen. Die creatievelingen lunchen doorgaans bij Buda Kitchen, waar jong en oud elkaar ontmoeten. Frederika geeft ons graag een rondleiding door de co-workingspace/bistro/ontmoetingsplaats. ‘Zowel studenten als senioren uit de serviceflats schuiven hier ’s middags graag aan voor de lunch. Iedereen is welkom.’ Ze neemt ons zelfs mee het dakterras op: daar krijg je een premium view op de rivier cadeau. Langs diezelfde rivier fietsen we voorbij de K Tower van de Belgische architect Philippe Samyn en over de Collegebrug terug richting de camperplaats.  Het lijkt wel een beetje op Kopenhagen, waar deze imposante architectuur absoluut niet zou misstaan.  Aan de oever van de rivier hangt een vredig sfeertje.  Een oude vrouw leest een boek. Koppeltjes kussen. Kinderen spelen. En de rivier stroomt eindeloos door…