Op een onbewoond ei-eiland

‘Brood, wijn, koekjes, fruit, …’ overloop ik het lijstje in mijn hoofd, terwijl ik de plooiboxen uit de auto in de bolderkar stapel. ‘Hopelijk hebben we niks vergeten,’ murmel ik, terwijl mijn man geruststellend knikt en zegt dat het maar voor een weekendje is.  Verhongeren zullen we heus niet.  ‘Het is wel een weekend op een onbewoond eiland, zonder restaurant en zonder supermarkt!’ De controlefreak in mij heeft het moeilijk om het los te laten, zeker nu ik wat ouder -lees: vergeetachtiger - word. Hebben we toch zeker koffie? Zonder koffie wordt het voor niemand een erg prettig weekend. We gaan aan boord van de Nieuw Horizon, die ons in amper drie kwartier vanuit Lelystad naar het hoofdeiland van Marker Wadden zal brengen. Het is een nazomerse vrijdagmiddag, half vier en enkel wie op het eiland blijft logeren, vertrekt nog op dit tijdstip. Het uitgestrekte dek van de boot is nagenoeg leeg en met de zon op onze mijn snoet en de wind in m’n haren, voelt het alsof ik op ontdekkingstocht ga naar een of ander exotisch oord. 

Van de boot slepen we onze volle bolderkar het schelpenpad richting eilandpaviljoen op. De eilandwachter van dienst - het eiland wordt gerund door vrijwilligers - brengt ons naar Moerasandijvie, volgens hem het mooist gelegen houten eilandhuisje. Het dak is volledig bedekt met zonnepanelen we voorzien dit weekend in onze eigen stroom. We moeten er zuinig mee omspringen, want geen stroom betekent oven en geen warme douche. Goed om daar eens even bij stil te staan. Ook drinkwater wordt aangevoerd van het vasteland en komt in loodzware bidons, verspilling is hier dus echt niet aan de orde. De weerman beloofde dit weekend een echte Indian Summer en dat is niet alleen goed voor de zonnepanelen, maar ook om mijn voorraad vitamine D aan te vullen voor de herfst. Nu de dagjesmensen met de laatste boot vertrokken zijn, is het zalig rustig en dus perfect om te doen waarvoor we hier gekomen zijn: wandelen. 

De uitkijktoren De Steltloper staat als een baken te glinsteren in de zon op het hoogste punt van het eiland en we worden erdoor aangetrokken als bijen tot een pot honing. Onderweg spelen baardmannetjes verstoppertje in het riet, ze wippen met tientallen tegelijk tevoorschijn om zich weer te verschansen zodra de camera tevoorschijn komt.  Boven op de uitkijktoren worden we getrakteerd op een weergaloos uitzicht.  Het eiland lijkt bij aankomst klein, maar van op 12 meter hoogte zien we pas hoe uitgestrekt het natuurgebied is. 

Ergens in de verte zoeven auto’s voorbij op de Markerwaarddijk tussen Enkhuizen en Lelystad. Het lijkt een wereld die hier heel ver vanaf staat. Toch is het net die dijk die mee aan het ontstaan ligt van het natuurgebied, want na de indijking van het meer werd de waterkwaliteit steeds slechter. Doordat er geen natuurlijke oevers meer overbleven, groeiden er te weinig waterplanten om de bodem te stabiliseren en dus woelde de ondiepe, zanderige bodem constant om. Het meer werd steeds troebeler en minder leefbaar voor kleine dieren zoals plankton of mosselen.  Laat het nu net die kleinste wezentjes zijn die de basis van het voedselsysteem vormen: zonder voedsel in het water, gedijen er ook geen vissen of vogels. De zon zakt in het water en zet het eiland in lichterlaaie. De stilte en de omringende natuur voelen vredig en alle opgebouwde stress vervliegt, als een vogel aan de horizon. 

De eerste zonnestralen vallen binnen in ons huisje en het eerste wat me opvalt is de stilte: geen verkeer, geen joelende kinderen. We zwaaien de deuren open en verorberen ons ontbijt met zicht op het omliggende landschap.  Het is moeilijk om je in te beelden dat alles hier een tijdje geleden nog bestond uit drijfzand. Zelfs een paal in de grond zetten lukte niet: die verdween meteen weer in de bodem.  Het bewijst maar eens hoe dynamisch deze plek is. Elsa Pater, boswachter op deze bijzondere eilanden, staat ervan versteld hoe snel het ecosysteem zich hier heeft hersteld.  ‘Het is zo’n waardevolle plek voor de natuur. Het Markermeer was echt verarmd door de dijk en door de nieuwe impuls paaien er weer vissen, broeden er vogels en groeien hun jongen succesvol op. Door het feit dat er geen grondpredatoren zijn en enkel roofvogels, hebben de kleintjes hier een goede kans om volwassen te worden.’ 

Met een lunchpakket, verrekijker en geocaching app op mijn telefoon gaan we vandaag op pad om schatten te zoeken op het eiland.  De eerste cache is meteen een schot in de roos. Het buisje dat ik te pakken moet krijgen, ligt helemaal onderin in een smalle buis.  Mmm, hoe ik krijg ik dat in godsnaam naar boven? Ik probeer mijn hand in het gat te wurmen, maar de buis is veel te smal.  ‘Ligt er hier ergens een tak?’ Ook dat blijkt niet de oplossing. Eureka! Ineens heb ik het door: met het deksel van de buis kan ik water uit de poel scheppen en zo de buis opvullen.  Terwijl ik voorzichtig voorover buig aan de waterkant, plons ik bijna in het water. Ik red me nog net. Gelukkig, want om te zwemmen is het mij toch net te fris. Dan komt de tube met het in te vullen boekje bovendobberen en ik ben als een kind zo blij.  ‘Ik heb het!’ roep ik enthousiast en mijn kreet lijkt over het stille eiland te galmen. Ik schrijf onze naam en datum in het boekje, dat al aardig gevuld is. 

Zoals boswachter Elsa me eerder vertelde, is het eiland in constante ontwikkeling en wordt er ook permanent onderzoek gedaan. Blijkbaar niet alleen door wetenschappers, want we ontdekken twee vlinderteltrajecten, waarbij je in de app Butterfly Count ingeeft hoeveel vlinders je ziet. De eilandengroep is dus niet alleen een paradijs voor vogelliefhebbers, maar ook voor insecten. Volgens wetenschappers zijn er al 190 soorten geteld, waaronder vlinders, libellen, kevers en muggen. 

Ook spinnen hebben hun plekje gevonden op het eiland en hoewel ik normaal niet zo’n fan ben van kriebelbeestjes, zijn de duizenden draden glinsterend spinrag tegen het dak van kijkhut De Duikeend zo bijzonder, dat ik bijna vergeet waarvoor ik hier ben. Via het houten vlonderpad daal ik enkele trappen af tot onder het waterniveau en nu zit ik verstopt, met het wateroppervlak net op ooghoogte.  Op het wateroppervlak zoemen insecten en kleine stekelbaarsjes verschuilen zich tegen het glas voor hongerige viseters.  Ook zij zijn hier niet veilig terwijl ze hun maaltje verorberen, want op het eiland zoeken ook roofvogels zoals de slechtvalk naar een lekker hapje. Je zit hier echt met je neus op de voedselketen.

We dwalen willekeurig over de schelpen- en vlonderpaden en komen hier ene daar een fotopaal tegen.  Ik zet mijn smartphone op de paal, neem een foto van het landschap en upload hem naar de website van Natuurmonumenten. Van al deze foto’s wordt een timelapse gemaakt over de evolutie die het eiland ondergaat.  Het geeft me een goed gevoel om een deeltje te kunnen uitmaken van dit bijzondere project. 

De volgende caches van onze geocaching zoektocht brengen ons langs het vogelkijkscherm De Aalscholver en de kijkhut De Lepelaar, noordelijker op het eiland.  Op het Noordstrand schop ik m’n wandelschoenen uit en geniet van het zand tussen m’n tenen. De wind beukt in golven tegen de oevers van het strand en het valt me op dat het zand hier helemaal afkalft. Het is een kwetsbare plek op het eiland, gevoelig voor hoog water en stormen die de eilanden soms teisteren. De stranden op het hoofdeiland vormen dan ook een wind- en waterbuffer voor de eilanden rondom. ‘We proberen zo min mogelijk in te grijpen in de natuurlijke ontwikkeling van de eilanden’ legt Elsa uit, ‘maar uiteraard willen we ze wel beschermen. Zo zoeken we bijvoorbeeld naar oplossingen om de stranden te vrijwaren of verplaatsen we wilgen naar een andere plek om andere vegetatie een kans te geven.’

Met amper twaalf kilometer aan wandelpaden zou je denken dat je snel rond bent met wandelen, maar het tegendeel is waar. Er is zoveel te zien en te fotograferen. De moerasandijvie en de veldsalie vormen een mooi contrast met het water en het riet. Jonge, grauwe ganzen kauwen onverstoord op het gras langs de paden. Het zijn de grasmaaiers van het eiland en ze laten zich niet opschrikken door enkele bezoekers meer of minder, zelfs niet als we met de camera heel dichtbij komen. Een aalscholver geniet van de zon op zijn veren, hij strekt z’n vleugels uit terwijl we bewonderend toekijken. Baardmannetjes vliegen dansend in en uit het riet. Naast zien is er ook veel te horen, het lijkt alsof alle geluiden van de natuur hier versterkt worden. Ik hoor bijen zoemen, de klapperende vleugels van een eend die opstijgt, kikkers die kwaken in het moeras.  Een kolonie kokmeeuwen schreeuwt alsof ze ons willen verjagen.  ‘Hier zijn wij de baas’, lijken ze te willen zeggen. De avond valt weer en het lijkt alsof het eiland weer even van ons is.  Al is Marker Wadden vooral van de natuur.  Een bijzondere plek, weg van alle hectiek. Een onbewoond eiland, zoals ik het me als kind al inbeeldde. 

Wat is geocaching precies?  Iemand verstopt een schat oftewel cache ergens in de natuur en laat online de gps-coördinaten en enkele hints achter.  Degene die gaat geocachen, gaat op zoek naar de schat. Heb je de cache gevonden, dan kan je je naam en datum noteren in het logboekje dat bij in de cache zit.  Soms moet je opdrachten uitvoeren om de schat te kunnen lokaliseren.

Sommige caches zijn makkelijk te vinden, terwijl je voor andere echt moet speuren of een aantal raadsels moet oplossen.  Bij sommige caches zitten er kleine cadeautjes verstopt in de doos met cache, da’s vooral leuk als je met kinderen op pad gaat. 

Wat heb je nodig?

• Een smartphone met gps-functie of een wandelgps
• De geocaching app, waarop de locatie en tips te vinden zijn
• Een pen om in het logboek te schrijven
• Sommige caches hebben een kleine schat om te ruilen, ga je op zoek naar dit soort cache, neem dan iets leuks mee om in de doos achter te laten.

Meer informatie en verschillende geocaching opdrachten vind je op geocaching.com

Marker Wadden is een paradijs voor vogels en dus uiteraard ook voor vogelspotters. Elk seizoen is er wat anders te zien. 

Voorjaar

In het voorjaar vertrekken de wintergasten richting het noorden en keren de zonaanbidders die in het zuiden overwinterden langzaamaan terug.  De plevieren bouwen hun nest en de ganzen hebben vroeg in de lente al jongen.  De meeuwen broeden in kolonies, met honderden bij elkaar, zo zijn ze beter beschermd tegen roofvogels. 

Zomer

In de zomermaanden is het een drukte van jewelste op de eilanden. De laatste jongen worden geboren en het is er een grote kraamkamer.  Visdieven vliegen af en aan om hun jongen te voeren en ook de kokmeeuwen hebben nu kleintjes.  Oeverzwaluwen en zwarte sterns verzamelen hier samen met de visdieven om hun buikje rond te eten voor ze in september naar het zuiden trekken.

Herfst

In het najaar is het echt spitsuur. De eerste vogels uit Scandinavië, zoals koperwiek, zanglijster en kramsvogel weten de eilanden te vinden.  Soms laten de eerste wintergasten, zoals de sneeuwgorzen zich al zien.  De vogeltrek kent een hoogtepunt en dus is elke dag een verrassing. De kans op baardmannetjes is vrij groot, want zij overwinteren op de eilanden.

Winter

De rustigste periode van het jaar. Eenden vinden een beschutte schuilplaats en ook vogels die normaal in de fjorden in Noorwegen zitten, zoals brilduikers en zaagbekken zakken af naar Marker Wadden.  Het is de periode om ijsgorzen of strandleeuweriken te spotten.