Dilbeek: Breugelwandeling

GEANNULEERD

Dilbeek is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. Dilbeek ligt in het Pajottenland en is vergroeid met de Brusselse agglomeratie en bijgevolg ook sterk verstedelijkt. De gemeente heeft een oppervlakte van 4118 hectare en telt ruim 43.000 inwoners. Hiermee is Dilbeek niet alleen de derde gemeente van Vlaams-Brabant (na Leuven en Vilvoorde) maar ook de grootste gemeente van België zonder stadsrechten (de gemeenten in het Brussels Hoofdstedelijk gewest niet mee gerekend.

Toponymie

De naam van de gemeente komt voor het eerst voor onder de vorm Dedelbeccha (1075) en is afgeleid van het prehistorische hydroniem Didilone, dat mogelijk teruggaat op de Proto-Indo-Europese wortel *dʰeidʰ- ("schitterend"), enerzijds en het Oergermaanse *baki-z / *bakja-z ("beek") uit de PIE wortel *bʰog- ("beek") anderzijds. Andere – twijfelachtige – etymologieën herleiden de component dil- tot het Germaanse *dalan ("dal") of de eigennaam Theodulf.

Geschiedenis

Dilbeek en zijn deelgemeenten behoorden sinds de Karolingische periode tot de Brabantgouw. Omstreeks 1085/1086 kwam dit landsgedeelte onder de graven van Leuven, voorvaderen van de hertogen van Brabant. Binnen het leenstelsel werd het gebied oorspronkelijk bestuurd door de Anderlechtse heren van Aa. Deze bezittingen gingen later over op onder anderen de heren van Zottegem, Gaasbeek en Kraainem. In de bestuurlijke geografie van het hertogdom Brabant maakte het tot het einde van het ancien régime deel uit van het kwartier Brussel. In de kerkelijke geografie behoorde Dilbeek tot 1559 tot het bisdom Kamerijk, nadien tot het bisdom Mechelen.

In de 15e eeuw werd in Dilbeek in grote hoeveelheden een witte, kalkhoudende zandsteen, Lediaan, gewonnen. De zandsteen diende niet alleen voor de bouw van enkele plaatselijke kerken (Sint-Ambrosius, Dilbeek; Sint-Pieters, Itterbeek...) maar ook voor kerkelijke gebouwen van groot aanzien zoals de Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel en de Sint-Baafskathedraal in Gent, alsook wereldlijke gebouwen zoals het stadhuis van Leuven en het stadhuis van Brussel. De voormalige steengroeve ("het Steenwerc van Dyelbeke") is nu een groot natuurgebied, de Wolfsputten.

Sinds de 16e eeuw is de geschiedenis van de deelgemeente Dilbeek nauw verweven met die van de andere deelgemeenten Itterbeek en Sint-Martens-Bodegem. Samen werden zij namelijk verenigd in het Nieuwe Land van Gaasbeek onder de heerschappij van de Heren van Gaasbeek, met een eigen schepenbank en meier. Vanaf 1690 vormden deze gemeenten samen met andere Gaasbeekse lenen het graafschap Tirimont.

Sint-Alenatoren en gemeentehuis.

Het gemeentehuis "Kasteel de Viron", ontworpen door architect Jean-Pierre Cluysenaar, is een 19e-eeuws kasteel in neotudorstijl, met een park en vijver. Op het eilandje staat de middeleeuwse Sint-Alenatoren, die een restant is van het 13e- of 14e-eeuwse slot dat bewoond werd door de familie van Heetvelde en later door de bisschoppen van Kamerijk. Volgens de legende woonde de familie van vorst Levold, eind 7e eeuw, ook op deze plaats. Het waterslot werd evenwel verwoest tijdens de Negenjarige Oorlog, nadien gerestaureerd door de nieuwe eigenaar Jean Balthasar Malo (1714) en vervolgens gesloopt in 1862 door de familie de Viron.

Sinds begin 20e eeuw had de gemeente een eigen, zeer prestigieuze paardenrenbaan (hippodroom), gesitueerd in het noorden van de gemeente, vlak bij het station (gehucht Wolsem). De paardenrenbaan werd opgericht door Robert Dansaert. Het ingenieuze gebouw werd in 1951 echter gesloopt (en in 1964 ook de tribune) voor de aanleg van een nieuwe wijk: de Savio-wijk

In 1985 verbroederde Dilbeek met Dalton (in de VSA-staat Georgia[1]. De voormalige gemeente Schepdaal deed dit al in 1972 met het Oostenrijkse Obervellach (in Karinthië)[2]. Sinds 1998 is Dilbeek ook met Franschhoek (in Zuid-Afrika) verbroederd. Initiatiefnemer van deze verbroederingen is ereburgemeester Jef Valkeniers.

De gemeente haalde nationaal nieuws met haar actie Dilbeek, waar Vlamingen thuis zijn. Toch bestaat er een Franstalige minderheid in Dilbeek, die met 4 zetels in de gemeenteraad vertegenwoordigd is. Sinds enige tijd noemt de gemeente zich "Poort van het Pajottenland".

Geografie

Kernen

Naast Dilbeek zelf (met zijn gehucht Wolsem) telt de gemeente 5 deelgemeenten. Met name Groot-Bijgaarden, Itterbeek (met gehucht Sint-Anna-Pede), Schepdaal (met gehucht Sint-Gertrudis-Pede), Sint-Martens-Bodegem en Sint-Ulriks-Kapelle.

Bezienswaardigheden

• Kasteel de Viron: 19e-eeuws kasteel, met geïntegreerde jaarkalender, sinds 1923 gemeentehuis.

• Sint-Alenatoren: restant van het 14e-eeuwse slot van de familie van Heetvelde.
• Sint-Ambrosiuskerk: gotische, 15e-eeuwse kerk met 13e-eeuwse toren.
• De Kasteelhoeve: in de 19e eeuw ontworpen door architect Cluysenaar voor baron de Viron.
• De IJskelder: hoort bij het kasteel, 19e-eeuws.
• Het Spaanse Huisje: restant van een 16e-eeuwse hoeve.
• Het Neerhof: 13e-eeuwse hoeve, destijds eigendom van de abdij van Vorst, nu een kinderboerderij.
• De watermolen Sint-Gertrudis-Pede: de enige nog maalvaardige watermolen van het Pajottenland. Opgekocht door Dilbeek in 1989, en na een grondige restauratie weer geopend sinds 2002. Het oorspronkelijke gebouw dateert van 1776. Open maaldag elke 2e en 4e zondag van de maand in de namiddag.
• het kerkje van Sint-Anna-Pede dat voorkomt op de achtergrond van de schilderij "parabel van de blinden" van Pieter Brueghel de Oude (werk dat in het museum van Napels hangt).
• het Bruegelmuseum in St. Anna-Pede met 19 grote, kleurechte en weerbestendige reproducties van landschappen van Pieter Brueghel de Oude die in de streek inspiratie kwam zoeken.
• Cultureel centrum Westrand.
• Hof Ter Smissen: op deze manege vonden regelmatig buitenopnames plaats voor de Vlaamse soapserie Thuis. In augustus 2019 startte de afbraakwerken van de manege. Deze maakt plaats voor nieuwe wooneenheden.