Wat gaan we doen met het Sint-Janshospitaal in Damme?

Damme bloeide op als voorhaven van Brugge. Via de Zwingeul meerden kooplieden uit heel Europa aan. In de 13de eeuw richtte de stad, met toestemming van de gravin van Vlaanderen Margaretha van Constantinopel, een hospitaal op. De oudste vermelding gaat terug tot 1249. Honderden jaren lang verzorgden zusters Augustinessen hier de zieken en passanten. De laatste 200 jaar deed het hospitaal dienst als rusthuis. In 2014 leek het verhaal van het Sint-Janshospitaal geschreven en werd de monumentale site verlaten, wachtend op een nieuwe invulling. 

Indrukwekkend dakgebinte

Erfgoedorganisatie Herita gaat nu samen met jou als bezoeker op zoek hoe dit eeuwenoude monument het best beleefd kan worden. Voor Dieter Depraetere, regiomanager West- en Oost- Vlaanderen, is het een droom die uitkomt. ‘Als kind verslond ik de stripreeks De Geuzen. Vooral het album Onheil boven Damme toverde een wereld tevoorschijn die ik wel eens met eigen ogen wou zien. Ik overtuigde mijn ouders om de voormalige vestingstad te bezoeken en kon hen rondleiden puur op basis van de strip. De fascinatie is gebleven.’

Het Sint-Janshospitaal neemt een voorname plek in de Kerkstraat, de hoofdstraat van Damme, in. ‘Het was ook voor mij een verrassing dat er zo’n rijkdom achter de muur verscholen zit.’ Om zijn woorden kracht bij te zetten, neemt Dieter me via de stemmige kapel en de 15de-eeuwse traptoren mee naar de zolder. Boven ons strekt zich een indrukwekkend dakgebinte uit. ‘Wie het Sint-Janshospitaal met een gids bezoekt, komt ook tot hier. Via dendrochronologie kunnen we het dak dateren tussen 1268 en 1285.’ Het ruikt er naar sandelhout in de sauna. Op een tegel in de vloer lezen we het jaartal 1740 in een inscriptie. ‘Beschouw de rondleiding gerust als een Acces all areas, waarbij je helemaal wordt ondergedompeld in de rijke geschiedenis van de site. We werken met vaste momenten waarop een gids klaar staat om ook individuele bezoekers mee te trekken in het verhaal.’

Monumentenstad Damme

Voor Dieter stopt dat verhaal niet voorbij de muren van het hospitaal. ‘Het is absoluut noodzakelijk dat er een geïntegreerde visie over Damme als erfgoedparel komt. Het stadhuis, Huyze De Sterre op de Markt, het Sint-Janshospitaal, de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk en vele andere historische gebouwen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.’

We stappen langs de kamer waar ooit een zuster Ballegeer haar nachten sleet. Dieter houdt de ene deur na de andere voor me open. Elke ruimte is een nieuwe ontmoeting. De eetzaal van de zusters baadt in het blauw. Een koord reikt helemaal tot in het plafond. Dieter trekt eraan en meteen luidt de bel. Even bekruipt het gevoel dat de zusters van alle kanten kunnen komen aanstuiven voor de maaltijd, maar het blijft stil. 

Herita als inspirator

Wat is een erfgoedlab, werp ik Dieter voor de voeten terwijl we langs de 17de-eeuwse brouwerij een ander deel van de site aandoen. ‘Hier gaan we op experimentele wijze aan de slag met erfgoed. Herita treedt hierbij op als inspirator en facilitator. In eerste instantie zijn we op zoek gegaan naar duurzame partners om samen deze erfgoedparel aan te pakken. In de Margarethavleugel, het vroegere rusthuis, hebben creatieve makers hun intrek genomen. Ze betalen geen huur, maar engageren zich om iets terug te doen voor de plek. We hebben textielwevers, een restaurateur van historische harpen, een boekbindster, een fotograaf, tekenaars… Zij gaan via hun ambacht verschillende ruimtes met respect voor het erfgoed aankleden en verzorgen ook af en toe workshops. Met andere woorden, we mobiliseren mensen om dynamiek te creëren op deze plek.’

Dieter wijst naar de tuin. ‘Steeds meer onderzoek wijst uit dat zich hier de oorspronkelijke kern van Damme bevindt, van toen Damme nog niet Damme was. In de 12de eeuw werd de havennederzetting nog Litterswerve genoemd. Potentieel zitten we hier op een archeologische site van ongekende omvang.’

Praktisch

• Kerkstraat 33
• De toegang is gratis, enkel de gids en de bezoekersbrochure is betalend.
• Gratis parking Damme Oost, Oude Sluissedijk 6, Damme (op wandelafstand)
• erfgoedlabdamme.be