Brussel, bruisende bierstad

De eerste stop op onze bierwandeling is het iconische Cantillon, de oudste brouwerij van Brussel. Cantillon is gesticht in 1900 en sindsdien brouwt de familie Van Roy-Cantillon hier lambiek en geuze op traditionele wijze. Het voortbestaan van Cantillon was in de jaren 70 van vorige eeuw sterk bedreigd, maar dankzij de vastberadenheid van meesterbrouwer Jean-Pierre Van Roy overleefde de brouwerij. Straffer nog: Cantillon is vandaag populairder dan ooit en krijgt bezoekers van over de hele wereld over de vloer.

Intussen is Jean-Pierre Van Roy de tachtig voorbij en hebben zijn zoon Jean en andere familieleden de brouwactiviteiten overgenomen. Toch loopt Jean-Pierre nog bijna elke dag in de brouwerij rond. Als wij bij Cantillon aankomen, treffen we hem in het gezellige proeflokaal. Bezoekers krijgen er na hun rondleiding een lambiek en een geuze ter degustatie aangeboden. ‘Le pipi de Manneken Pis’ horen we hem tegen zijn tafelgenoten zeggen, waarna hij met veel smaak zijn glas geuze ‘Lou Pepe’ leegdrinkt en zich over ons bekommert.

Legendarische brouwerij

Met veel panache neemt Jean-Pierre ons mee op sleeptouw langs de meer dan honderd jaar oude brouwinstallaties, een hoop bussels hop en tientallen vaten rijpende lambiek. ‘Ik heb het vak geleerd van mijn schoonvader’, vertelt Jean-Pierre met een sappig Brussels accent. ‘Om te brouwen zoals bij ons, moet je niet naar school. Daar zal je net leren dat het zo niet moet. Maar wij werken met de lucht, met de natuur.’ Als we voor de legendarische koelbak staan, net onder het dak, voelen we het tochten. En als tijdens het brouwen het wort hier afkoelt en in contact komt met de lucht, kan de magie van het brouwproces van start gaan. Dankzij de micro-organismen uit de Brusselse lucht kan de spontane gisting daarna haar werk doen in de vaten. De buitentemperatuur mag dan wel niet te hoog zijn... Daarom wordt er  bij Cantillon enkel in de wintermaanden gebrouwen. 

Pas bij zo’n rondleiding besef je hoe bijzonder dit proces van spontane gisting is en wat voor een typisch Brussels – en bij uitbreiding Brabants – product geuze wel is. ‘De Brusselse bieren waren gedoemd om te verdwijnen’, vertelt Jean-Pierre. ‘Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog telde Brussel 26 lambiekbrouwerijen en 76 bierstekers. Dat betekende 102 merken geuze! In 1969, toen ik in de brouwerij stapte, bleven er nog maar vier over. In amper een kwart eeuw tijd is toen een groot deel van het Brusselse brouwerfgoed verloren gegaan. Brouwerijen verdwenen of werden overgekocht en de geuze viel helemaal uit de smaak. Een belangrijke verklaring is de populariteit van Coca-Cola. Mensen zijn in die dagen veel meer van zoete dingen beginnen te houden, waardoor de hele voedselindustrie veranderde.’

Voor Cantillon werd het toen bijzonder moeilijk om nog bestellingen binnen te halen. Door de oprichting van de vzw ‘Brussels Museum van de Geuze’ heeft Jean-Pierre vanaf 1972 rondleidingen kunnen organiseren. Het bleek de weg naar succes. Eerst bezochten enkel Brusselaars de brouwerij, nadien volgden Belgische bezoekers en vanaf de jaren 80 was er buitenlandse belangstelling. ‘En zo kwamen hier plots Japanners en Amerikanen terecht in de brouwerij’, schudt Jean-Pierre het hoofd, alsof hij het nog altijd niet kan geloven. ‘Toen kort nadien uit die verre landen bestellingen volgden, is de populariteit van onze bieren alleen maar gestegen. Terwijl ik vroeger deuren heb moeten intrappen om een fles te verkopen, lopen ze nu onze deur plat om een fles te kopen.’ 

Koken met bier

Als je meteen na het bezoek aan Cantillon al naar een ander Brussels bier zou hunkeren, kan je nauwelijks 150 meter verderop al terecht bij L’Ermitage. Deze kleinschalige brouwerij en bijhorende taproom is in 2017 door drie Brusselaars opgericht en heeft intussen 15 verschillende bieren in de aanbieding. Bij L’Ermitage zetten wij onze joker toch maar in, want het is onmogelijk om tijdens een bierwandeling door Brussel overal een biertje te drinken en onder de 0,5 promille alcohol in het bloed te blijven.

Ter hoogte van Foods ‘n’ Moods  – met op de gele gevel nog steeds het opvallende logo van Perle 28, een bier van de verdwenen brouwerij Caulier  – steken we de Brusselse Kleine Ring over. Binnen de Vijfhoek bereiken we algauw de Bloemenhofwijk, een van de leukste en toch een van minst toeristische buurten van centrum Brussel. Op het gezellige Bloemenhofplein vind je een van de oudste estaminets van de hoofdstad: In ‘t Spinnekopke, Het eerste wat ons opvalt, is - behalve het sfeervolle interieur - de heel gevarieerde bierkaart met een ruime keuze aan geuze. Samensteller van die bierkaart is Jonathan Smyers, een van de uitbaters en een gepassioneerd bierliefhebber. ‘Bij mijn eerste glas geuze was het net alsof een heel nieuwe wereld voor me openging’, vertelt Jonathan, waarna een hele uitgebreide uitleg volgt die je zin geeft om zowat elke bier op de kaart te bestellen.

In ’t Spinnekopke kiezen de uitbaters heel nadrukkelijk voor gerechten die op basis van bier zijn bereid. ‘Al van kleins af kook ik met bier’, reageert kok Thomas Prieels. ‘Het is een familietraditie. Tijdens het koken met bier moet je er rekening mee houden dat bieren vaak zuur of bitter zijn. Die smaken moet je counteren. Een van mijn eigen creaties op het menu is vegetarisch vleesbrood met kriekensaus à la ‘Kriek Mariage Parfait.’ En op het menu staan nog zoveel andere gerechten om bij te watertanden, zoals stoofvlees van varkenswangen à la ‘Boon Faro’. Of eet je liever stoemp saucisse en spek met biersaus? Smakelijk!

Oud versus nieuw

Van het Bloemenhofplein gaat het richting kanaal voor een ommetje langs oude brouwerijen, die na sluiting of verhuis een totaal nieuwe invulling hebben gekregen. Aan het eind van de Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat passeren we de Kaaitheaterstudio’s, die intussen al meer dan 30 jaar in de voormalige brouwerij De Sterre zijn gevestigd. Een paar stappen verderop, aan de overkant van het kanaal in Molenbeek, vind je de oude gebouwen van Belle-Vue. Na de verhuis van de bekende brouwerij naar Sint-Pieters-Leeuw transformeerde dit gigantisch complex de voorbije twee decennia tot een toeristische pool met twee hotels (Belvue en Meininger), een restaurant (Bel Mundo) en het MIMA (Millenium Iconoclast Museum of Art). 

Ons volgend oriëntatiepunt in de kanaalzone is het terras van het populaire café Walvis op de hoek van de Dansaertstraat en de Vlaamse Steenweg. De opening van dit café in 2002 door horecafenomeen Frédéric Nicolay betekende het begin van de opwaardering van de wijk, die zich geleidelijk aan verderzet.

Aan de overkant van de Dansaertstraat lopen we binnen bij Brussels Beer Project, de pioniers van een nieuwe generatie brouwers. Brussel Beer Project werd in 2013 opgericht door de Brusselaar Olivier de Brauwere en zijn Franse copain Sébastien Morvan. Die laatste ontvangt ons in de shop van de brouwerij met een volledige muur aan flesje en blikjes bier, die opvallen door hun hip en kleurrijk design. ‘Delta was ons allereerste bier en tot op vandaag een van onze sterren’, legt Sebastien enthousiast uit. ‘Voor we met Brussels Beer Project van start zijn gegaan, hadden we vier bieren in kleine hoeveelheid ontwikkeld: Alpha, Beta, Gamma en Delta. In de achterkamertjes van onze favoriete cafés hebben we die laten proeven aan Brusselaars, die voor Delta hebben gekozen. De volgende stap was de beslissing om het bier te brouwen, maar we hadden geen geld. Gelukkig hebben we een beroep kunnen doen op de crowdfundingcampagne ‘Beer for Life’. Veel bierliefhebbers hebben ons toen geld gegeven en in return krijgen ze hun heel leven lang elk jaar een aantal van onze biertjes.’

Brussel, Parijs, Silicon Valley

Twee jaar na de lancering van Delta kwamen de experimentele brouwers van Brussels Beer Project met een wereldpremière op de markt: Babylon, een bier gebrouwen op basis van onverkochte broden. Vanaf dan volgde internationale bekendheid, waarna het heel snel is gegaan. Hun brouwerij in de Dansaertstraat met een shop en café is intussen al te klein. Sinds 2022 brouwen ze de meeste van hun bieren in een gloednieuwe brouwerij aan de Biestebroekkaai in Anderlecht. In de brouwerij in de Dansaertstraat wordt sindsdien lambiek gebrouwen, waardoor Brussel sinds meer dan een halve eeuw weer twee lambiekbrouwerijen telt. ‘Brouwen in Brussel is geniaal’, vertelt Sebastien met veel overtuiging. ‘Het is als met mode bezig zijn in Parijs of met hightech in Silicon Valley. We merken dat bij onze meesterbrouwers, die intussen uit Brazilië, Engeland en Portugal komen. Brussel als hoofdstad van bierland België spreekt enorm aan. Toch schuilt daar ook een risico in, want de Belgische bieren hebben een heel traditioneel imago. Daar is uiteraard niets mis mee, maar we willen de wereld van craftbieren niet overlaten aan de andere landen. Er mag geen stof komen te liggen op het imago van het Belgisch bier. Ons motto is: Leave the abbey, join the playground. We vinden het heel tof dat er na ons nog veel andere brouwerijen zijn opgestart. Dat geeft een dynamiek die van Brussel een echte bierstad maakt.’

Een van die nieuwkomers is Brasserie Surréaliste aan de Nieuwe Graanmarkt. In een art-decogebouw, dat in het verleden dienst deed als opslagplaats voor bananen en als atelier van modeontwerper Christophe Coppens, creëerden de broers Eduard en Charles Grison een brouwerij en bar-restaurant. Op de kelderverdieping worden de bieren gebrouwen door Eduard, terwijl de bar en restaurant met vintage meubels en decoratie het werk is van Charles. De twee jonge Brusselaars hebben er een heel levenslustige plek van gemaakt en hun bieren spreken zowel wat betreft naam, smaak als etikettering tot de verbeelding. En dus proeven we met grote verwachtingen een ‘Dream in Galaxy’. Cheers! Leuk om weten is dat ze bij Brasserie Surréaliste op zaterdagen een rondleiding door de brouwerij combineren met een lunch. Én ook een deejay is van de partij, wat perfect matcht met de locatie.

Rijke cafécultuur

Van de Nieuwe Graanmarkt resten er ons in rechte lijn nog amper 500 meter tot aan ons volgende doel: het nieuwe biermuseum Belgian Beer World in de Beurs. Maar we beslissen om eerst nog even te zigzaggen langs de vele beroemde en beruchte cafés in de Dansaertwijk. Zelfs een vluchtige passage zonder overal een biertje te drinken, toont aan hoe rijk en gevarieerd het Brusselse caféleven is met o.a. Au Laboureur, een typisch bruine kroeg op de hoek van de Vlaamse Steenweg en de Lepagestraat. Een straathoek verderop komen we aan Le Cheval Marin, dat gevestigd is in het voormalige havenkantoor, opgetrokken in een opvallende neorenaissancestijl.

Als we via het Zeehondsteegje op de Vlaamse Steenweg belanden, houden we even halt in Au Daringman, Aan het interieur in art-decostijl van dit café is er al decennialang niets veranderd, zelfs cafébazin Martine staat er al meer dan 20 jaar achter de toog. De Brusselse regering beseft dat dit café uniek is en heeft begin dit jaar de procedure aangevat om Au Daringman als monument te erkennen.

En het blijft maar doorgaan in deze buurt met o.a. het jazzy Roskam en het vroegere café Monk, dat sinds kort als ‘Billie’ de deuren heeft heropend met een eigen Billie-bier én nog steeds met de bij Brusselaars felgesmaakte spaghetti op het menu. Een ander pareltje in deze wijk is L’Archiduc, waar sterren als Lady Gaga en Bono ook al vol bewondering hebben genoten van het monumentale interieur. En in Le Cocq roepen de houten zitbanken en wiebelende tafeltjes dan weer herinneringen op aan habitué Arno. Trouwens, in 1967 zou Jimi Hendrix tijdens het drinken van een Leopold-bier hier de titel voor zijn eerste plaat hebben bedacht. Of is dat een urban legend, die is ontstaan tijdens een wilde nacht in het bruisende Brussel? 

Nieuw leven voor de Beurs

Op zoek naar nog meer Brusselse bierverhalen bestijgen we de trappen van de Beurs, die na jarenlange renovatie in september heropende als een multifunctioneel complex met als grote publiekstrekker het gloednieuwe biermuseum Belgian Beer World. En onze eerste indruk klinkt oprecht: ‘wauw’! Het 19de-eeuws gebouw van architect Léon-Pierre Suys straalt opnieuw in al zijn grootsheid. De monumentale zalen, waar vroeger aandelen werden verhandeld, kunnen nu worden afgehuurd voor evenementen en kleinschalige concerten.  Voorts bevinden zich in de Beurs een studieruimte voor studenten, een brasserie en het archeologiemuseum Bruxella 1238 met restanten van het Minderbroedersklooster, dat zich tot eind 18de eeuw op deze locatie bevond. ‘Een biermuseum is hier best wel op zijn plaats’, weet Geert van Lierde, bierjournalist en content developer bij Belgian Beer World. ‘Op en rond het Beursplein kwamen destijds de brouwers en handelaars van granen en andere producten voor het brouwen met elkaar onderhandelen. Onder de Beurs, in de verdwenen kloosterkerk van de Minderbroeders, zou de legendarische bierkoning Gambrinus zijn begraven. Gambrinus is bij ons bekend als hertog Jan I, die de hoofdstad van het toenmalige hertogdom Brabant van Leuven naar Brussel heeft verplaatst. Hertog Jan I had de reputatie een grote bierliefhebber te zijn en zou na de belangrijke veldslag van Woeringen in 1288 een heildronk hebben uitgebracht.’ Niet toevallig dus dat in de eerste zaal van Belgian Beer World een groot beeld van Gambrinus, zittend op een biervat, de bezoekers verwelkomt. Een rondleiding door Belgian Beer World kan aan de hand van je smartphone. Gewoon even de app downloaden en duidelijk zichtbare nummers in de zalen bieden een link naar meer uitleg in het Nederlands (en nog een hele rist andere talen).  

Zelf aan het brouwen?

Belgian Beer World opent met enkele opvallende installaties, die bezoekers wil aantonen hoe sterk bier in de Belgische cultuur en samenleving is verweven. Verspreid over verschillende zalen volgt daarna een historische evolutie van het brouwen in onze regio: van kleinschalig bij mensen thuis tot de industrialisering. Donkere  momenten waren o.a. de sluiting van kloosters na de Franse Revolutie eind 18de eeuw en de heffing van zware accijnzen op het brouwen van bier ten tijde van het Nederlandse regime. Tussendoor is er ook even aandacht voor de overkoepeling van de Zenne in 1867. Hierdoor verdwenen de brouwerijen in het stadscentrum van Brussel en in de plaats kwamen de grote boulevards en de bouw van de Beurs. Na de Eerste Wereldoorlog herleefde de biersector met de komst van heel wat merken op de markt. Brouwen betekent dus ook marketing, hetgeen interactief wordt benaderd. Op een scherm kiezen we onder meer de vorm van het door ons gewenste bierflesje, een leuk etiket, en we plakken er de naam op van … Pasar Pils! Via de app op je smartphone kan je je eigen creativiteit bewaren en tonen op de sociale media.

Naarmate het bezoek aan Belgian Beer World vordert, wordt de tentoonstelling alsmaar interactiever. En dat is een echt pluspunt! In een van de zalen krijg je als bezoeker de kans om een brouwer te helpen, wat op verschillende domeinen kan worden toegepast: duurzaamheid, transport en samen creatief zijn... Verderop word je als bezoeker uitgenodigd om zelf een bier samen te stellen, wat al wat meer inzicht verreist. Daarna volgt nog een indrukwekkend overzicht van honderden Belgische bieren en hun specifieke bierglas. Tot slot bieden virtuele barmannen je op basis van je voorkeuren een lijstje van 10 bieren, die het best aansluiten bij je smaak. En dat betekent proeven in The Beerlab op het dakterras van de Beurs, helemaal aan het eind van de rondleiding.

Een laatste rondje

Onze bierwandeling leidt van Belgian Beer World naar de nabijgelegen Grote Markt, waar zich op nummer 1 (Cafe Roy d’Espagne) de hoofdzetel bevindt van ’s werelds grootste brouwer: AB InBev. En nummer 10 is het Brouwershuis, dat tot op vandaag nog steeds als hoofdzetel van de Belgische brouwers fungeert.

Uitbollen in Brussel is niet eenvoudig voor de bierliefhebber, want voorbij de Grote Markt vind je nog meer straffe cafés. Een klassieker is de Poechenellekelder tegenover Manneken Pis, die zelfs af en toe bier pist! Op het plein van het Oud Korenhuis is er ook nog Gist met bijna uitsluitend Belgische craftbieren op de kaart. Afronden doen we in het iconische Het Goudblommeke in Papier. In dit bijzonder sfeervolle café,  waar ooit Hugo Claus zijn huwelijksfeest vierde en een surrealist als René Magritte zich kwam ontspannen, kunnen we ons alleen maar laten inspireren door een van de wijsheden op de muur: Tout homme a droit à vingtquatre heures de liberté par jour (Iedereen heeft recht op 24 uur vrijetijd per dag). Daar drinken we dan toch nog eentje op!

Behalve de locaties op deze wandeling door het stadscentrum vind je zich in Brussel nog wel meer locaties met een opmerkelijk bierverhaal. Met uitzondering van de bierbaden bij Bath & Barley liggen ze wat ver buiten het centrum om er te voet naar toe te trekken. Met de fiets of het openbaar vervoer ben je er telkens in minder dan een half uur.

1 WIELS

Het modernistische gebouw van brouwerij Wielemans heropende in 2007 als Wiels - Centrum voor Hedendaagse Kunst. Toch is het bierverleden niet helemaal weggewist. In Wiels’ Café zit je tussen de koperen ketels van de voormalige brouwerijzaal, die in de jaren dertig van vorige eeuw de grootste ter wereld was.

WIELS, Van Volxemlaan 354, 1190 Vorst
wiels.org

2 Schaarbeeks Biermuseum

Bescheiden biermuseum aan een van de mooiste lanen van Brussel. Op woensdag en zaterdag kun je er honderden flesjes bier, reclamepanelen en andere historische objecten uit cafés en brouwerijen van weleer bewonderen. En er is de link met de Schaarbeekse krieken, die vroeger met ezels naar de Brusselse brouwerijen werden vervoerd om er kriekbier mee te maken.

Louis Bertrandlaan 33-35 in 1030 Schaarbeek
museedelabiereschaerbeekois.be

3 Brasserie de la Senne

Brouwers Yvan De Baets en Bernard Leboucq startten met hun brouwersactiviteiten in Sint-Pieters-Leeuw maar realiseerden in 2010 hun droom om in Brussel te brouwen. Aanvankelijk in een voormalige brouwerij in Molenbeek, sinds 2021 in een gloednieuw gebouw op de site van Tour & Taxis. Neem er ook even de tijd voor een Zinnebir of een Taras Boulba te drinken op het gezellige terras met zicht op de Gare Maritime.

Brasserie de la Senne, Tour & Taxis/Anna Bochdreef 19-21, 1000 Brussel brasseriedelasenne.be

4 CoHop

De eerste coöperatieve van microbrouwerijen in Brussel. Brouwers van craftbieren delen hier de gloednieuwe brouwinstallaties en de bijhorende bar. Behalve proeverijen voor groepen organiseren ze bijna elke avond een evenement: van een improvisatieshow tot samen naar een wedstrijd van de Rode Duivels kijken.

CoHop, Waversesteenweg 950, 1040 Etterbeek
cohop.be

5 Bierspa bij Bath & Barley

Baden in bier?! Het is misschien wel het opperste geluk voor de bierliefhebber. In een eikenhouten bad laat je je onderdompelen in een mix van warm water, hop en kruiden met naast je een tapkraan om af en toe je glas weer bij te vullen. Daarna kan je het allemaal uitzweten in de sauna of uitrusten op een bedje van stro.

Bath & Barley, Schildknaapstraat 34, 1000 Brussel

bathandbarley.com