‘De herdenkingssites van WO I zijn het grootste landschapsproject ooit.’
Elk jaar komt het Werelderfgoedcomité samen om te beslissen welk plaatsen de titel van Werelderfgoed verdienen. In België staan onder andere de Brugse binnenstad, vier mijnsites in Wallonië, en het Zoniënwoud al op de lijst. Nu hebben ook de begraafplaatsen en herdenkingssites van de Eerste Wereldoorlog deze erkenning gekregen. Piet Geleyns, aanspreekpunt Werelderfgoed bij het agentschap Onroerend Erfgoed, geeft meer uitleg.
Wat betekent het eigenlijk om de titel te krijgen van Werelderfgoed?
‘Dat betekent dat het erfgoed een uitzonderlijke universele waarde heeft. Een plaats moet dus een buitengewone betekenis hebben voor een groot deel van de wereld, en het belang ervan moet erkend worden door veel mensen. De erkenning wordt uitgereikt door Unesco, een club van landen die in 1972 de Werelderfgoedconventie aannam. Die conventie bevatte ook het voorstel om een lijst op te stellen van erfgoed dat zo bijzonder is dat we willen en moeten zorgen voor het behoud ervan. Elk land kan een plek nomineren voor die Werelderfgoedlijst. Ondertussen is België al 16 werelderfgoederen rijk.’
Waarom zijn de begraafplaatsen en herdenkingssites van WO I toegevoegd aan de lijst?
‘Twintig jaar geleden al werd het idee geopperd om de IJzertoren voor te dragen, maar hoewel een grote waarde voor ons, heeft die geen universele waarde. Later is het idee weer opgepikt maar veel ruimer opgevat, met een selectie van 27 sites in Vlaanderen, 16 in Wallonië en 96 in Frankrijk die samen twee dingen vertellen. Enerzijds is er het unieke gegeven dat elke militair een individueel graf heeft gekregen, ongeacht kleur, rang of geloof. Daarnaast is dit een herdenkingslandschap dat zich uitstrekt van de Noordzee tot Zwitserland. Dat maakt dit waarschijnlijk het grootste landschapsproject ooit.’
Heeft de titel van Werelderfgoed gevolgen voor deze plekken?
‘Na tien jaar wachten zijn we op de lijst gekomen, nu moeten we ervoor zorgen dat de uitzonderlijke universele waarde in stand wordt gehouden. De monumenten en rustplaatsen worden al honderd jaar op voorbeeldige wijze verzorgd, dus dat zal geen probleem zijn. Maar er zijn andere uitdagingen waarover we moeten nadenken, zoals de gevolgen van de klimaatverandering, of het evenwicht tussen maatschappelijke noden zoals windturbines en de visuele impact ervan op deze waardevolle plaatsen.’
Zijn er nog plekken in België die een plaats verdienen op de lijst van Werelderfgoed?
‘Er zijn drie voorstellen die onderzocht of voorbereid worden. Denemarken heeft het idee geopperd om socialistische volkshuizen te laten erkennen en kijkt daarvoor ook naar de Gentse Vooruit. Daarnaast bekijkt Vlaanderen zelf of een voorstel rond negentiende-eeuwse stedelijke dierentuinen een kans zou kunnen maken. Er wordt ook overwogen om een nieuwe poging te doen om het mijnerfgoed van Limburg op de lijst te krijgen. Het is ooit al afgewezen, maar misschien lukt het wel met een nieuwe invalshoek.’