Ljubljana voor fijnproevers

Als je Slovenië een keer geproefd hebt - letterlijk en figuurlijk - dan keer je beslist terug. Ondergetekende is een ervaringsdeskundige op dat vlak en schreed al meermaals door de idyllische straatjes van de Sloveense hoofdstad. De aantrekkingskracht van de stad heeft gegarandeerd met de mensen te maken – zo gastvrij – maar ook met de architectuur, de gezelligheid en het feit dat het historische hart van de stad verkeersvrij is. De stad nodigt met andere woorden uit om de benen te strekken maar noopt met zijn vele terrasjes, tavernes, bistro’s, hippe restaurants en celebrity chefs ook uit om met diezelfde benen onder tafel te schuiven. Onze stadswandeling focust voor een keer op het gastronomische aanbod maar uiteraard hebben we onderweg ook oog voor cultuur en geschiedenis. Die combinatie staat garant voor een onvergetelijk (lang) weekend weg.

Voor deze trip logeren we in het moderne Occidental Hotel in hartje Ljubljana. Het hotel ligt aan de rand van het autovrije centrum van de stad vlak bij het Congresplein. Vanaf dit plein heb je zicht op het befaamde kasteel dat we uiteraard aan ons wandeltraject hebben toegevoegd. We starten vanaf Zvezdapark, een rustige groen ruimte met bankjes met uitzicht op een aantal historische gebouwen eromheen. Voor de liefhebbers: de Ursulinenkerk van de Heilige Drie-eenvoud is niet alleen prachtig aan de buitenkant, ook het interieur is een juweeltje. Ook te zien op het plein: Slovenska filharmonija (concertgebouw), de thuisbasis van het Sloveens Filharmonisch Orkest, een van de oudste orkesten ter wereld (opgericht in 1701). Het plein zelf doet vandaag vooral dienst als locatie voor evenementen. Het helt lichtjes af en dat maakt het de perfecte plek voor openluchtconcerten. Als je in de zomermaanden naar Ljubljana afzakt, maak je veel kans om op deze locatie een concert, festival of ander cultureel evenement mee te pikken.

Vanaf het plein dalen we verder via de trappen af naar de oevers van de Ljubljanica rivier. De terrasjes die je daar aantreft, laten er geen twijfel over bestaan: de Slovenen leven graag buiten en houden van een gevarieerd horeca-aanbod. Vermits het voor een nieuwsgierige hap nog wat vroeg is op de ochtend, steken we de rivier over en lopen we via de Ribji trg (Ribjiplein) en een klein overdekt steegje naar het Mestni trg (Mestniplein of Stadsplein). We staan in het historische hart van de stad met zicht op de beroemde Robba-fontein met op de achtergrond de torens van de Sint-Nicolaaskathedraal. Op deze plek ligt ook het stadhuis van Ljubljana, maar we laten het letterlijk links liggen en wandelen zuidwaarts verder. Het plein wordt langzaam smaller tot het uiteindelijk een straat wordt met aantrekkelijke boetiekjes, terrasjes en restaurantjes. Opvallend: er zijn nauwelijks winkel- en horecaketens zichtbaar in het straatbeeld. Als je wat lokale specialiteiten van nabij wil bekijken, en eventueel wil degusteren, vind je in deze straat een paar speciaalzaken die Sloveense producten verkopen. Wijn, kaas, likeurtjes en worst van beren, je leest het goed. Geniet van het aanbod onderweg tot je bij de Herculesfontein komt. Daar slaan we links de Gornji trg in en wandelen we lichtjes bergop tot aan de kerk van St Florian. Net voor de kerk slaan we opnieuw links af en begint het betere wandelwerk. We volgen de bordjes dwars door het bos en steil omhoog naar Ljubjanski grad, het iconische Kasteel van Ljubljana dat elke toerist wil gezien hebben. En terecht.

Eenmaal boven aangekomen, gunnen we onze kuiten wat rust. We bezoeken het kasteel dat in de 9de eeuw al vorm begon te krijgen en waarvan een aantal torens, muren en binnenplaatsen nog vrij goed bewaard zijn gebleven. Als je tijd hebt (of vrijmaakt), kan je het Kastelmuseum bezoeken, een interactief museum dat de geschiedenis van Ljubljana en Slovenië van de prehistorie tot vandaag uit de doeken doet. Wat je zeker niet mag vergeten, is de uitkijktoren beklimmen. Het uitzicht op de lagergelegen stad is prachtig en bij goed weer kan je van hieruit de toppen van de Julische Alpen zien.

Voor de fijnproevers: in het kasteel huist Restaurant Strelec, een sterrenzaak waar elk gerecht in het teken staat van slechts één of twee hoofdingrediënten. Volgens de jonge chef Igor Jagodic komen hun authentieke smaken op die manier optimaal tot hun recht. De ingrediënten komen overigens uit de natuur vlakbij en veranderen het hele jaar door, samen met de seizoenen. Spoiler alert: het restaurant is naar Sloveense normen niet goedkoop, maar je krijgt er wel een authentiek kader en de unieke vergezichten bij. Het restaurant is enkel ’s avonds open (vanaf 17 uur) en reserveren is verstandig. En geen paniek, er is een kabelbaan (funiculaire) die jou vanuit het hart van de historische stad tot aan de ingang van het restaurant brengt en terug.

Gloednieuw op de kasteelheuvel is de Culinary Time Machine, een culinaire reis in zes gangen waarbij kasteelfiguren (acteurs) jou in zes cruciale tijdsperiodes door de geschiedenis van het kasteel loodsen. De gerechten worden klaargemaakt door de chefs van de verschillende restaurants op de kasteelheuvel en worden ook op verschillende plaatsen opgediend. Opnieuw spoiler alert: je kunt niet zomaar aansluiten, vooraf reserveren voor dit unieke festijn is noodzakelijk.

Dit gezegd zijnde kan je na je verblijf in en rond het kasteel kiezen om de wandeling te voet verder te zetten, dan wel de comfortabele funiculaire nemen tot aan de voet van de kasteelheuvel. Wat je ook kiest, de wandeling gaat verder in het hart van de oude stad. Via de schattige ‘muisfontein’ lopen we recht naar de Centrale Markt (versmarkt) van Ljubljana.

De versmarkt is meer dan een plek om te winkelen, het is van oudsher ook de plek waar de lokale bevolking elkaar ontmoet. De Centrale Markt bestaat uit een openluchtmarkt op de pleinen Vodnikov trg en Pogačarnev trg, een overdekte markt tussen de twee pleinen en een reeks kleine winkels met verse koopwaar langs de Ljubljanica. Die winkeltjes worden 'Plečnik's Overdekte Markt' genoemd omdat ze zich in een zuilengalerij bevinden die is ontworpen door Ljubljana’s meest bekende architect Jože Plečnik.

Het aanbod van de Centrale Markt wordt aangevuld door horecagelegenheden en kiosken met streetfood. Kortom, als je nog niet hebt gegeten, dan is dit de plek waar je de lokale keuken aan een smaakproef kunt onderwerpen. En ook nog deze tip: als je op een vrijdag in de stad bent, dan kan je vlakbij naar de Optrta Kuhna (open keuken), een gastronomische culinaire markt in de open lucht. Vanaf 10 uur worden delicatessen van de beste restaurants uit het hele land op de Pogačarjev trg bereid en geserveerd. Elke vrijdag, van net voor de zomer tot eind oktober.

Na het culinair oponthoud kan je van de gelegenheid gebruik maken om de Sint-Nicolaaskathedraal te bezoeken. Of je wandelt via de statige zuilengalerij langs de oever van de Ljubljanica naar het befaamde Tromostovjen, de Sloveense naam voor de iconische constructie van drie bruggen over de Ljubljanica. Net als de zuilengalerij werden deze bruggen ook bedacht door architect Jože Plečnik.

We steken een van de drie bruggen over naar het levendige Prešerenplein en slaan meteen rechts af zodat we opnieuw langs de rivier wandelen. Ook hier staan de kleurrijke terrasjes schouder aan schouder en kan het bij goed weer heel erg gezellig worden. We passeren de befaamde brug met hangsloten en houden pas halt bij de volgende brug: de Drakenbrug. Samen met het kasteel is dit een van de meest herkenbare plekken van de stad. De draken op elke hoek van de brug verwijzen naar een legende, namelijk dat de oprichter van de stad een draak versloeg om er voet aan wal te kunnen zetten. Hoe dan ook, je bent niet in Ljubljana geweest zonder selfie met een van de draken. 

We wandelen verder langs het water tot aan restaurant/wijnbar TaBar. Hier doen ze aan fun dining, wat betekent dat je je niet hoeft op te kleden om de beste wijnen van het land te pairen met heerlijke kleine gerechtjes, zeg maar Sloveense tapas. De chef heeft gewerkt in de betere sterrenrestaurants van de wereld, en dat zie je meteen in het bord. Elk gerecht, ongeacht de ingrediënten, is een pareltje. Laat je zeker adviseren door de sommelier, want de wijnselectie is hier op zijn zachtst gezegd buitengewoon.

In hetzelfde gebouw huist overigens een uniek laboratorium, Center Rog, waar je zelf je brunch kan maken aan de hand van innovatieve kooktechnieken. Als je op zoek bent naar een culinaire workshop (enkel op woensdagen), unieker dan dit wordt het niet.

Na het fronsen over de ‘architectuur’ van het regeringsbouw trekken we naar de relatief drukke winkelstraat van Ljubljana. Niet om te winkelen, maar om een passend einde te breien aan deze culinaire wandeling. We trekken naar ‘de wolkenkrabber’, Nebotičnik in het Sloveens. De toren, amper 70 meter hoog nota bene, is een eerbiedwaardig voorbeeld van architectuur tussen de twee wereldoorlogen. De wolkenkrabber werd in 1933 gebouwd naar een ontwerp van Vladimir Šubic en duidelijk geïnspireerd op de hoogbouw in New York. De wolkenkrabber was op het moment van de bouw het hoogste gebouw op de Balkan en het negende hoogste gebouw in Europa. De toren herbergt vandaag verschillende winkels op het gelijkvloers, kantoren, flats en horecazaken op de bovenste drie verdiepingen. We sluiten af met een cocktail op het dakterras en richten onze blik nog een laatste keer naar de Julische Alpen in de verte en de levendige stad onder ons. Het is de perfect afsluiter van deze culinaire stadsverkenning en we hopen dat het jou ook zo gesmaakt heeft.

We vervolgen onze wandeling buiten het verkeersvrije centrum en treffen onderweg knappe staaltjes architectuur. Een opvallende verschijning in het straatbeeld is de voormalige elektriciteitscentrale die omgebouwd werd tot een cultuurtempel: Bunker. Eveneens op onze route: de sombere gebouwen van Radiotelevizija Slovenija, vrij vertaald de Sloveense publieke omroep. De omroep werd door de Sloveense staat opgericht nadat het land in 1991 onafhankelijk was geworden van Joegoslavië. Onze wandeling meandert verder via kleine parkjes naar Park Tivoli, een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van de stad.

Park Tivoli is met voorsprong het grootste park van Ljubljana en werd in 1813 aangelegd, meer bepaald tijdens de Franse keizerlijke administratie van Ljubljana. De naam van het park verwijst dan ook duidelijk naar de Parijse Jardins de Tivoli. Het park werd in 1920 onder handen genomen door, je raadt het al, Jože Plečnik. De gevierde architect voegde onder meer een promenade toe en zette een aantal elementen uit het park en de stad op één visuele as.

Het historische Tivoli Kasteel ligt aan het einde van die promenade. Het is tegenwoordig de thuisbasis van het Internationale Grafisch Kunstcentrum. Hier worden regelmatig tentoonstellingen georganiseerd die het hele jaar door toegankelijk zijn, met een focus op grafische kunst en visuele media. Verder vind je in het park ook de Tivoli Orangerie, een prachtige locatie waar botanische projecten en kunsttentoonstellingen worden gehouden.

Het park is bijzonder populair bij de inwoners van de stad want het sluit rechtstreeks aan op een beschermd bosgebied. Een wandeling naar Šiška Hill, 391 meter hoog, is de perfecte manier om te ontsnappen aan de ‘waanzin van de stad’ claimen de inwoners. Naar onze normen is Ljubljana in geen enkel opzicht te vergelijken met onze eigen hoofdstad; Ljubljana is met uitzondering van zijn uitbundige inwoners simpelweg een rustige en aangename plek om te toeven. Dat geldt evenzeer voor de oase van rust die in ons in Park Tivoli overvalt. Het is heerlijk genieten van de weelderige gazons, kleurrijke rozentuinen en eeuwenoude bomen. Voor actieve bezoekers zijn er sportfaciliteiten zoals een zwembad en fitnesstoestellen in de open lucht en kinderen kunnen zich uitleven in de speeltuinen.

Na ons bezoek aan het park keren we terug naar de ‘drukke’ stad. Op ons pad ligt het Nationaal Museum van Slovenië dat zijn mooie gebouw deelt met het Sloveense Natuurhistorisch Museum. Naast het museum bevindt zich de opera van Ljubljana voluit het Sloveens Nationaal Theater voor Opera en Ballet. Dit prachtige gebouw werd tussen 1890 en 1892 gebouwd in neorenaissancestijl. Weetje: voor 1911 diende het gebouw als locatie voor producties in zowel het Sloveens als het Duits, daarna werden de voorstellingen alleen nog in het Sloveens opgevoerd.

Het grijze ‘blok’ aan de overkant is het Sloveense parlementsgebouw. De architectuur heeft de tand des tijds helaas niet overleefd. Voor de ontwerp werden destijds twee architecten aangeschreven. Een van de twee was, jawel, Jože Plečnik. Het project werd echter toegewezen aan zijn collega Vinko Glanz omdat diens ontwerp niet zo opzichtig was als dat van Plečnik. Of dit ontwerp zoveel beter was, is maar zeer de vraag. Maar oordeel vooral zelf.

1. AFTR
Trendy bistro van Jorg Zupan, een van de meeste creatieve chefs van Slovenië. Wat je eet of in welke volgorde je bestelt, alles kan. Aanbevolen door Michelin. 
Info: aftr.si

2. JAZ by Ana Roš
 Ana Roš is in de culinaire wereld geen onbekende: ze scoorde in 2020 meteen twee Michelinsterren toen Michelin in Slovenië van start ging. Intussen staat de teller op drie en heeft ze twee nieuwe restaurants aan haar imperium toegevoegd. Een daarvan is JAZ, een adresje waarvoor je minder diep in de buidel moet tasten. 
Info: jaz.anaros.eu

3. Smash
 Het team achter dit adresje serveerde hun populaire hamburgers eerder uitsluitend tijdens de Optrta Kuhna. Nu hebben ze een permanente stek.
 Info: smashljubljana.si

4. Restaurant Strelec
 Topgastronomie in het Kasteel van Ljubljana. Beloond met een Michelinster. Prachtig kader, indrukwekkende vergezichten.
 Info: restavracija-strelec.si

5. TaBar
Fun dining. Tafelen zonder drempels, heerlijke gerechtjes. De plek staat bekend om zijn uitgelezen wijnselectie. 
Info: tabar.si

Geen paniek als je geen woord Sloveens (slovenščina) spreekt, want de gastvrije Sloveen is er al lang achter dat je de gemiddelde toerist beter in het (slecht) Duits, Italiaans of Engels aanspreekt. Wie het toch wil proberen, wordt met woorden geconfronteerd die quasi uitsluitend uit medeklinkers zijn opgetrokken. Probeer trg (plein), čmŕlj (hommel) en nahrbtnik (rugzak) maar eens uit te spreken …

Enkele verschillen met het Nederlands zijn onder meer de afwezigheid van het lidwoord en de verbuiging van zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden. Het meest unieke aspect van de taal is de ‘dualis’, een grammaticale vorm die specifiek wordt gebruikt om twee personen of dingen aan te duiden. De meeste talen hanteren louter het enkelvoud of meervoud, maar in het Sloveens zegt mijn bijvoorbeeld: ‘ik spreek’ (enkelvoud), ‘wij twee spreken’ (dualis) of ‘wij spreken’ (meervoud). Kortom, Sloveens is een moeilijke taal, al denken ze in Slovenië wellicht hetzelfde van het Nederlands. De taal wordt voornamelijk gesproken in het land zelf maar ook in kleine gebieden in buurlanden Italië en Oostenrijk.