Stoere zeebonken in visserijmuseum

Het is bijna middag en voor Estaminet De Peerdevisscher op het museumplein staat een lange rij wachtenden. De geirnoars zijn er overheerlijk, zeker als je ze doorspoelt met een frisse Rodenbach. Aan de balie van NAVIGO-museum krijgen een jongen en een meisje en hun grootouders een panger vol kleurrijke fiches mee. Een panger is een voorraadmand van vissers. Op de fiches staan opdrachten voor de familiezoektocht ‘Alle hens aan dek!’.

‘Veel plezier!’, knipoogt museumdirecteur Jadrana Demoen hen toe. Ze neemt me mee naar de eerste zaal waar het indrukwekkende skelet van potvis Valentijn het plafond vult. Links toont een tijdlijn de ups en downs van de kust- en zeevisserij in ons land. Jadrana is opgegroeid in Koksijde-Oostduinkerke. ‘Mijn moeder is hier beginnen gidsen in het jaar dat ik geboren ben. Ze gidst nog altijd. Onze twee grote publiekstrekkers, potvis Valentijn en het vissersschip OD. 1 Martha, zijn personages uit mijn kindertijd.’

Tussen een aantal prachtige schaalmodellen van schepen staat een IJslandbox. Door de kijkgaten zien we het interieur van een IJslandvaarder. ‘Enkele jaren geleden trokken we met een groep enthousiastelingen, onder wie nabestaanden van IJslandvaarders, naar het hoge noorden. We zochten – en vonden! – er sporen van Vlaamse IJslandvaarders. Zij waren in de 19de eeuw zes maanden per jaar weg van huis voor de kabeljauwvangst. In de maand mei mochten ze één weekje uitblazen in een baai, zoals in Faskrudsfjord in het oosten waar een museum aan hen gewijd is en je er nog een begraafplaats vindt. Wist je dat wij Belgen het langst van al het dichtst bij de IJslandse kusten mochten blijven vissen?’

Vorig jaar heropende het museum met een nieuwe scenografie. Er is geen vast parcours meer. Je zeilt er van het ene thema naar het andere en duikt er in de vissersverhalen van toen en nu. ‘Onze collectie telt ongeveer 6000 stukken, waarvan er 600 op zaal staan. We kunnen ook gebruik maken van mooie bruiklenen.’

In een lange galerij hangen bekende en onbekende meesters. ‘We zijn dan wel een erfgoedmuseum, toch leggen we de link met het heden. We zetten de vissers neer als heroïsche mensen, als echte ondernemers. De zeevisserij staat voor heel wat uitdagingen met nieuwe technieken aan boord, de klimaatveranderingen en duurzaamheid. Het is een ambacht waarbij je met 1001 zaken moet rekening houden.’

Jadrana wijst op een broos Mariabeeldje in een vitrine. ‘Schipper Isidoor Engelbrecht was de opa van een vriendin. Hoewel hij een heel rationeel man was, nam hij elke zeereis dit Mariabeeldje mee. Het bijgeloof zit er bij de vissers diep ingebakken. Hoe kan het ook anders als je dagelijks moet worstelen met ongetemde natuurkrachten?’

We dalen af tot onder de zeespiegel. In deze onderwaterwereld zwemmen hondshaaien, roggen, krabben, kreeften… Het is een fascinerend schouwspel. ‘Wij zijn één van de dertien erkende dierentuinen in Vlaanderen. Het is een belangrijke pijler binnen onze werking en niet zomaar een ‘vis in een bokaal’. Wij zijn bij heel wat wetenschappelijke projecten betrokken. Rederij Wilmar brengt af en toe nieuwe Noordzeebewoners voor onze aquaria. Zij beschikken over een speciale vergunning en hebben een leefbak op hun vissersboot.’

Terug bovengronds zoeken we de vondsten van strandjutter Aäron Fabrice de Kisangani uit Oostduinkerke op. Ik volg zijn boeiende verhalen al jaren op Instagram, vertel ik aan Jadrana. Zijn speurtochten op het strand gaan veel verder dan wat schelpen rapen.

De zaal ernaast is de Kinderkajuit. ‘Hier kan je alles wat je in het museum hebt opgepikt in spelvorm beleven. Het slaat geweldig aan bij de gezinnen.’ De cijfers liegen er niet om. De eerste tien maanden na de heropening mocht het NAVIGO-museum al 72.000 bezoekers ontvangen, en dan moest de zomervakantie nog beginnen. 

Volgend jaar bestaat het NAVIGO Visserijmuseum 50 jaar. ‘In 2026 bieden we het hele jaar door activiteiten die dit jubileum in de verf zullen zetten’, verklapt Jadrana. We ronden ons bezoek af in het vissershuisje. Een kind kijkt verbaasd op als hij plots de stem van een vissersvrouw hoort weergalmen in de keuken. ‘Je mag de rol van de vrouw niet onderschatten in het vissersverhaal’, weet Jadrana. ‘Terwijl hun mannen op zee zijn, besturen zij het huishouden. Zeker in de 19de eeuw ontbrak het aan communicatiemiddelen. Soms moesten ze via de krant vernemen dat het schip van hun man in de IJslandse golven was vergaan.’

Leden van Pasar krijgen korting op Kompas Camping Nieuwpoort, op een boogscheut van het NAVIGO-museum. Je vindt er alles wat je nodig hebt op de camping langs de IJzer. Je haalt je hart op in het openluchtzwembad en voor kinderen is er zowel een binnen- als een buitenspeeltuin. 

www.kompascamping.be