Welkom in de Prinsbeemden

We treffen Marina Smolders, Rita Meekers en Johan Massonnet in de schaduw van het Prinsenhof in de Hasseltse deelgemeente Kuringen. ‘Deze plek, dicht bij de stad, ademt geschiedenis uit, is een uniek stukje natuurontwikkeling én een oase van rust’, steken ze van wal. Razend benieuwd zijn we naar dit prachtig stukje Kuringen. 

Glorie in het Prinsenhof

Voor we het natuurgebied induiken, kijken we even naar het statige Prinsenhof. Marina verdiept zich graag in de geschiedenis van haar regio, ze geeft tekst en uitleg. ‘Al in de 13de eeuw stond hier een motte, die nadien vervangen werd door een burcht met slotgracht. Deze idyllische plek was de residentie van de graven van Loon en prins-bisschoppen van Luik en later van een geneesheer en de gouverneur. Het kasteel heeft de afgelopen eeuwen te maken gehad met verwoestingen en werd meermaals heropgebouwd en gerenoveerd. Sinds 1984 is het, samen met het park, in handen van de stad. Het deed ook een tijdje dienst als gemeentehuis van Kuringen. Nu wordt het vooral gebruikt als trouwlocatie.’

Vergeten groene ruimte

De naam van de Prinsbeemden verwijst naar de historische functie van het gebied. Het waren beemden, natte graslanden dus. In de winter was dit het overstromingsgebied van de Demer, in de zomer konden boeren er komen hooien. ‘Het gebied had deze functie tot na de tweede Wereldoorlog. Daarna werd het omgezet in akkers en diende het als jachtgebied’, vertelt natuurgids Johan. Bij de drooglegging werd gebruik gemaakt van de aanplanting van bomen, zoals populieren en eiken, en de aanleg van grachten. Alle grachtjes komen uit in de Kleine Demer, die ontspringt in het gebied. Eind 2020 kocht het stadsbestuur het natuurgebied dat grenst aan het Prinsenhof. Het park Prinsbeemden is zo’n 25 hectare groot. De stad zet hier samen met het Agentschap Natuur en Bos volop in op natuurontwikkeling. Met als doel? Het gebied vernatten, de biodiversiteit verhogen, het historisch karakter teruggeven en de zachte recreanten de nodige ruimte geven. 

Uitkijktoren aan de Demer

We volgen rode pijltjes voor onze wandeling en wandelen via een populier-eikenbos richting zeggemoeras waar de adelaarsvaren domineert. We stappen verder op een breed, nieuw aangelegd vlonderpad. ‘Om met droge voeten van het zeggemoeras richting Demer te kunnen raken’, lacht Johan. We lopen even in stilte, tot hij me wijst op het gezang van een winterkoning en een zanglijster en het geklop van een specht. ‘Het gebied is zich goed aan het herstellen. Dat blijkt uit het aantal vogelsoorten, maar bijvoorbeeld ook uit de bloei van de pinksterbloemen.’ Aan een houten totempaal houden we halt. Boven op de paal prijkt een uil en de paal is versierd met vleermuizen, de vuursalamander en de modderkruiper, allemaal dieren die in het gebied voorkomen. Hier wijken we even van de vlonder af naar een meander van de Demer. ‘De bedoeling is om hier nog een wandelpad aan te leggen dat zal leiden naar een uitkijktoren’, vertelt Rita. ‘Dit is nog de enige originele meander van de Demer in Hasselt’, voegt Johan eraan toe. Watervogels kijken ons nieuwsgierig aan en een tjiftjaf laat zich horen. Op deze idyllische plaats komt binnenkort een uitkijktoren om de natuur vanuit vogelperspectief te aanschouwen. We wandelen weer naar het vlonderpad en iets verder wijst Marina me op een bommenkrater. ‘Da’s nu een biotoop op zich en de habitat van amfibieën’, aldus Johan.

Hallo, grote modderkruiper

Voor ons ligt – iets verscholen achter de opgehoogde oever – de Demer. Eenden glijden zachtjes over het oppervlak en de voorjaarszon is ons nog steeds goed gezind. Iets verder zien we aan een zijarm van de Demer een oude watermolen. ‘Vroeger was het gebouw aan de molen een dancing. In mijn jonge jaren kwam ik hier wel eens’, knipoogt Marina. Nu wordt de plek naast de molen niet meer gevuld door jongeren, maar door de grote modderkruiper. ‘Deze beschermde vissoort kan tot 30 cm groot worden en valt op door zijn baarddraden. Je vindt hem nog slechts op enkele plekken in Vlaanderen en dit is er één van’, geeft Johan mee. De bedoeling is om het beschermde diertje hier weer te laten voortplanten. ‘De grote modderkruiper wordt in de volksmond ook 'weeraal' genoemd. Door zijn gevoeligheid aan veranderingen in luchtdruk, wordt hij erg onrustig wanneer er storm op komst is. Vroeger werd hij soms als weervoorspeller op de toog in cafés geplaatst. De grote modderkruiper trekt ook andere zeldzame vogels aan. In het riet vind je hier nu al de kleine karrewiet, de rietgors en het blauwborstje, een indicatie dat de natuur het hier goed doet’, besluit Johan.